Waarom Emir Kir drie van zijn eigen schepenen kan droogleggen

Dinsdag heeft burgemeester Emir Kir (ex-PS) drie schepenen hun belangrijkste bevoegdheden ontnomen. Maar kan hij dat zomaar?

Wat dinsdag gebeurd is in het college van burgemeester en schepenen van Sint-Joost is ongezien. Drie schepenen, met zware bevoegdheden als Stedenbouw, Woonbeleid, Onderwijs en Crèches, mogen die bevoegdheden niet meer uitoefenen.

De politieke verklaring is voor de hand liggend: er woedt een harde tweestrijd binnen de burgemeesterslijst tussen burgemeester Emir Kir, die vecht voor zijn overleven, en drie afvallige schepenen die de steun hebben van de Parti Socialiste.

Maar is het ook wettelijk? Het antwoord is: ja. Al moeten daarbij de nodige nuances worden aangebracht.

Eerst is het belangrijk om te vermelden dat, volgens de gemeentewet, de burgemeester de schepenen niet kan ontslaan. Ze zijn verkozen door de gemeenteraad, en dus kunnen ze niet uit hun ambt worden ontzet. Dat was ook duidelijk in de zaak Michel De Herde in buurgemeente Schaarbeek. Die schepen is in staat van beschuldiging gesteld voor verkrachting, maar kan gewoon aanblijven als schepen en wordt ook doorbetaald.

Ontslag niet mogelijk

Kir kan de schepenen dus niet ontslaan. Wat hij wel kan is de bevoegdheden ontnemen, al moet dat met een korrel zout worden genomen. “Het toekennen van bevoegdheden aan schepenen en burgemeester is eigenlijk een gebruik,” zegt een Brusselse gemeentesecretaris met 28 jaar dienst. “Het is een traditie en er staat niets over in de gemeentewet. Beslissingen worden genomen in de schoot van het college. Dat wil zeggen dat een beslissing over bijvoorbeeld het Franstalig onderwijs of over stedenbouw de verantwoordelijkheid is van het hele college. Ik zeg altijd: een schepen is bevoegd voor alles en voor niets.”

Dat schepenen wel degelijk een bevoegdheid op hun naamkaartje kunnen zetten is een werkafspraak die gemaakt wordt binnen het college. De bedoeling is om het beleid efficiënt onder elkaar te verdelen. Zo kunnen bepaalde schepenen zich bijvoorbeeld op een of meerdere thema’s beter gaan toeleggen, of er met de bevolking over communiceren.

“Er zijn twee uitzonderingen,” zegt de gemeentesecretaris. “Voor bepaalde documenten kan de burgemeester beslissen dat die niet alleen door hém en de gemeentesecretaris worden getekend, maar dat die ook door een schepen worden ondertekend.” Dat is voorzien in artikel 110 van de gemeentewet. Daarin staat ook dat de burgemeester te allen tijde die delegatie van handtekeningen kan terugtrekken.

In het geval van Sint-Joost kan burgemeester Emir Kir dus beslissen dat de afvallige schepenen niet langer de documenten mogen ondertekenen die te maken hebben met stedenbouw, Franstalig onderwijs, het woon- of crèchebeleid.

Een andere uitzondering heeft te maken met de burgerlijke stand. Die bevoegdheid is expliciet toegewezen aan de burgemeester. Wil hij of zij dat niet uitoefenen, dan moet hij of zij die bevoegdheid expliciet aan een schepen afstaan. Maar dit is niet van toepassing op Sint-Joost. Burgemeester Emir Kir heeft die bevoegdheid immers niet afgestaan.

Maar hoe kan het college, dat de bevoegdheden collegiaal verdeelt, dan toch de bevoegdheden van schepenen afnemen, die tot dat zelfde college behoren? Volgens de gemeentesecretaris is het een misvatting te denken dat een collegiale beslissing ook betekent dat er in consensus moet worden beslist. “Dat is wel zo voor een regering. Daar kan een beslissing alleen in consensus worden genomen, maar in het schepencollege kan ook gestemd worden bij meerderheid.”

In het geval van Sint-Joost-ten-Node gaat het om acht schepenen, waarvan er dus drie op droog zaad worden gezet. Dat is een nipte meerderheid van 5 tegen 3. En het is dan ook interessant om te kijken naar wie in dat schepencollege zit. Uit indiscreties over de deliberatie van de beslissing is gebleken dat Vlaamse schepen Lydia Desloover-Dujardin (Vooruit) zich niet heeft verzet tegen de beslissing om de drie schepenen hun bevoegdheden te ontnemen. Deed ze dat wel dan was er staking van stemmen: namelijk vier voor, vier tegen. Ze speelde dus een sleutelrol in deze beslissing. Waarom ze zich niet uitsprak, is niet helemaal duidelijk.

Geen wettelijke basis

Conclusie? Emir Kir kan de schepenen niet ontslaan, maar hij kan hen wel degelijk de bevoegdheden ontnemen. Ten eerste kan hij de delegatie van handtekeningen onder bepaalde documenten terugtrekken. Ten tweede kan hij met de meerderheid die hij (nog) heeft binnen het schepencollege beslissen om de bevoegdheden te herschikken in het nadeel van de afvallige schepenen, al gaat dat om een loutere werkafspraak die geen wettelijke basis heeft.

Het betekent meteen ook dat drie uitgerangeerde schepenen nog steeds verantwoordelijk zijn voor alle eindbeslissingen die de gemeente neemt, ook bijvoorbeeld over de begroting. Ze kunnen mee deelnemen aan de colleges, en mee discussiëren over de punten die op de agenda staan. Ze kunnen ook naar buiten communiceren over alle beslissingen die het college heeft genomen.

Of dit alles een goede zaak is voor het beleid van de gemeente Sint-Joost en het imago van de lokale politiek, is dan weer een andere vraag.