Zenne raakt vervuild door nalatigheid Gewest

Door laksheid van het Brussels Gewest raakt de Zenne vervuild met afvalwater dat de rivier instroomt. Bio-ingenieur en expert watervervuiling Michel Verbanck (ULB) trekt hierover aan de alarmbel. Bezinksel hoopt zich al jaren op in een enorme rioolcollector, waardoor die bij regenbuien de hoeveelheid afvalwater niet kan slikken en overloopt. Gevolg: dode vissen en een daling van de biodiversiteit in de rivier.

Verbanck beschrijft de toestand van de riool samen met collega Nicolas de Ville in het nieuwste nummer van Brussels Studies.

Al het afvalwater in het stroomgebied van de Maalbeek – grosso modo het grondgebied van de Vijfhoek, Schaarbeek, Evere, Sint-Joost, Elsene en Etterbeek – wordt via een grote collector naar het overstortknooppunt Nieuw Maalbeek onder de Vilvoordselaan in Neder-Over-Heembeek geleid, en vandaar naar het waterzuiveringsstation Brussel-Noord.

“Sinds de opening van het zuiveringsstation in 2007 is de waterkwaliteit van de Zenne sterk verbeterd”, zegt specialist waterbouwkunde Verbanck. “Maar in regenperiodes kan de hoofdriool de hoeveelheid afvalwater niet slikken.''

''Dan loopt het overtollige water bij Nieuw Maalbeek in een overstortleiding, om verderop ongezuiverd in de rivier geloosd te worden. Als dat niet zou gebeuren, zou regenweer kunnen leiden tot overstromingen in de almaar meer dichtgeplaveide stad.”

Waterbouwkundigen weten dat de dam tussen de gewone riool en de overstortleiding aan de Nieuw Maalbeek te laag is. Maar de waterkering er verhogen is niet evident, want dat zou het algemene waterniveau in de riolen doen stijgen. ''Meer overstromingen zouden het gevolg zijn. Bovendien zouden de stormbekkens in de oude Zennevallei, zoals dat onder het Beursplein, sneller vollopen.''

'Politiek document vol dubbelzinnigheden'
Maar de oplossing ligt voor de hand, aldus Verbanck. “Er zit veel te veel bezinksel in de hoofdcollector, die al meer dan tien jaar niet meer is gereinigd.”

Dat is de schuld van het Gewest, zegt de professor aan BRUZZ. “Een ordonnantie uit 2006, die het beheer van de collectoren van de ene dag op de andere van Stad naar Gewest overdroeg, was een politiek document vol met dubbelzinnigheden. Er zijn twee gewestelijke instellingen bevoegd voor het rioolnetwerk: de Brusselse Maatschappij voor Waterbeheer (BMWB) en Vivaqua/Hydrobru. Naar mijn mening is er slecht gecoördineerd. Iedere instelling zou het document op zijn manier kunnen lezen, en kan de ordonnantie zo interpreteren dat zij niet verantwoordelijk zijn voor de reiniging van de collector. ”

“De Stad Brussel had al sinds het midden van de 19de eeuw ervaring met het reinigen van de collector. Maar het Gewest nam de meeste betrokken werknemers niet over. De nieuwe mensen moesten eerst expertise en competentie opbouwen, en sindsdien wordt de hoofdcollector Rechteroever niet meer schoongemaakt."

Terwijl dat jaarlijks nodig is, benadrukt Verbanck. "Het is met zijn 4,4 meter hoogte een van de grootste riolen in België, met een lage hellingsgraad. Daarom slaat er bezinksel in neer, net zoals bij een rivier. Hoe langer dat er blijft liggen, hoe meer het vuil bovendien bijeenkoekt en moeilijker weg te krijgen is.”

Verbanck leidt het departement Waterverontreinigingscontrole aan de ULB, maar er is hem of zijn collega's nooit om advies gevraagd. "Daarom brengen we dit artikel uit. We willen erop hameren: er is hier een probleem.'' Het volume bezinksel in het laatste deel van de Brusselse hoofdcollector is inmiddels vijf keer groter dan 25 jaar geleden. Op termijn valt een verstopping van de collector niet uit te sluiten, volgens de auteurs.

Dode vissen
In de periodes dat het water in de riool overloopt en ongezuiverd de Zenne instroomt, is dat bovendien “catastrofaal” voor het leven in de rivier ten noorden van Brussel, zegt Verbanck. Gevolg: vissen en andere dieren in de rivier stikken door het tekort aan zuurstof in het water, en de biodiversiteit daalt.

In 2015 werd er 188 keer ongezuiverd afvalwater in de Zenne gestort, meestal voor de typische duur van een regenbui. Bijna 12 procent van de totale waterstroom werd niet gezuiverd. In 2016 gebeurde dat 189 keer, meldt Leefmilieu Brussel op vraag van BRUZZ. De gemiddelde periode tussen twee overstortmomenten daalde van 3,2 dagen in 2013 naar 1,7 in 2016. Verbanck: "Dat moet nog verder onderzocht worden, maar het probleem lijkt jaarlijks dus groter te worden.”

De expert heeft drie adviezen voor het Gewest om de situatie recht te breien. “Eén: de collector moet zo snel mogelijk schoongemaakt worden. Twee: na een paar maanden moet de situatie herbekeken worden, en kunnen tests beginnen rond de verhoging van de dam richting de overstortriool."

"Drie: Het Brussels Gewest moet vastleggen hoe vaak afvalwater overgestort mag worden. De meeste EU-lidstaten beperken dat tot 20 keer per jaar. Het is duidelijk dat Brussel daar met 188 keer in 2015 serieus boven zit.”