'Analfabetisme wordt in stand gehouden door verhuissysteem woonwagenbewoners'

Wat toont dat aan?
ALEKOV: Het bewijst dat de mobilisatie van de eerste Romaleraar om jongeren naar school te doen gaan vijftig jaar later een prachtig resultaat heeft opgeleverd. Soms loopt het anders. In de jaren 1970 werd een meisje naar school gestuurd. Een jaar later kwam ze zwanger terug. Gevolg: tot twintig jaar later stuurde niemand zijn dochter naar school. In 1990 zat er geen enkel meisje in de secundaire school. Eentje probeerde het toch en maakte haar opleiding af. Toen ze terugkwam, mocht ze als administratief medewerker in de gemeente werken. Vandaag volgen zowel meisjes als jongens universitair onderwijs. Dat proces van investeren in onderwijs geeft resultaat op lange termijn, met de derde generatie die actieve en geïntegreerde burgers worden.

Als ze alleen binnen Brussel zouden verhuizen, zou dat toch veel vergemakkelijken?
ALEKOV: Sommige hebben een eigen terrein, andere zijn trekkers. Slechts enkele van de negentien Brusselse gemeenten hebben ooit een terrein ter beschikking gesteld. Eén in Haren-Zuid, dat gesloten is, en één in Anderlecht op de Lenniksebaan bij Het Rad. Het probleem is dat de woonwagens niet permanent op een terrein mogen blijven, zelfs al zijn de bewoners al jaar en dag Brusselaar.
In de Dantestraat (Anderlecht) stonden een tijd lang Romzigeuners op een terrein van de Fondation Boghossian. Vorig jaar zijn ze er verjaagd. Als reden werd gegeven dat het terrein gesaneerd moet worden en dus onbewoonbaar was. Die woonwagenbewoners gingen dan dicht bij de Cora kamperen, maar na twee weken joeg de politie hen daar weg. Toen trokken ze naar Parking C aan de Heizel. Ook daar moesten ze na twee weken weg. Volgde een plek achter de Ikea, zelfde verhaal. En dat herhaalde zich tot 7 mei 2019, toen de nationale actie van de politie plaatsvond (zie BRUZZ 1670, red.), waarbij veel caravans in beslag zijn genomen.

Vreemd genoeg werd de woonwagenvorm in 2018 als domicilie erkend. Als een burger voor verhoor of criminele vermoedens wordt opgepakt - of het nu witwaspraktijken of autozwendel is - neemt men toch het appartement of huis van zijn familie en kinderen niet af. Hier is dat wel gebeurd. Mensen met enige status in hun gemeenschap moesten naar Samusocial. Beschaamd hebben velen mij gevraagd om aan niemand te zeggen dat ze daar een bed en eten krijgen.

Er zijn criminelen opgepakt.
ALEKOV: Er zijn minstens twintig mensen na één dag vrijgelaten, zonder bezwaren. En wat vertelden ze me over hun dag opsluiting? Niemand werd bij naam geroepen om een verklaring af te leggen, ze kregen een nummer op de arm geschreven en werden met dat nummer geroepen. Er wordt direct een link met de geschiedenis gemaakt. Beangstigend.
Op 2 augustus houden we een jaarlijkse ceremonie in Auschwitz-Birkenau, en we wilden jongeren van hier laten meegaan. Wat bleek? De negentien- en twintigjarige Brusselse Romzigeuners die zich wilden inschrijven vertelden me dat ze analfabeet zijn. Hun uitleg was dat ze heel hun leven altijd moesten verhuizen en geen schooljaar konden afmaken op één plek in de stad. Die jongvolwassenen van negentien communiceren via gsm met elkaar zonder te kunnen schrijven. Ieder gebruikt een ander emoticon als naam.
Alle kinderen hebben recht op onderwijs in België, maar de kansen voor deze zigeuners worden beknot als ze zo vaak verhuizen. Hoe kunnen zij zich gerespecteerd voelen als burgers-sinds-generaties? Hoezeer worden ze belast door hen geen stabiliteit te gunnen? Dus vraag ik me af, wat hebben wij als samenleving gedaan dat analfabetisme bij jongeren in de 21ste eeuw nog bestaat?

De ouders zelf zouden de leerplicht moeten respecteren, als ze een beter leven willen voor hun kroost.
ALEKOV: Als je niet weet waar je morgen gaat wonen, als je altijd onder stress staat omdat je weggestuurd kan worden ... dan is het normaal dat onderwijs niet de eerste prioriteit is. Bovendien is er geen mechanisme gecreëerd om de leerplicht op een humane manier op te volgen, ook al sturen ouders hun kinderen niet naar school.

Vaste terreinen zouden beter zijn?
ALEKOV: De oplossing om woonwagenparken te creëren werd al tijdens de vorige legislatuur in het Brussels gewest aangereikt, maar geen enkele gemeente is bereid om een terrein te openen. De enige plek was in Haren-­Zuid, maar die is nu gesloten. De vraag is dus - gezien het Gewest al vijf jaar geen oplossing aanreikte - of we op lokaal niveau de politieke wil hebben om het standplaatsprobleem op te lossen? Stel dat er over drie jaar een terrein beschikbaar is, dan kunnen de kinderen worden opgevolgd in scholen.

Het gaat maar om 350 mensen in Brussel. Enkele terreinen zouden volstaan, in een paar gemeenten die bereidwillig zijn. Maar Schaarbeek, Molenbeek, Anderlecht en eigenlijk alle negentien gemeenten geven het signaal nergens een terrein te willen opbouwen. Terwijl de woonwagen voor een Romazigeuner gewoon een woontype is, niet een verhuistype. We zien erg duidelijk dat in Europa het anti-gipsyisme opwaait.

Wij denken en handelen anders dan de woonwagenbewoners. Mocht jij drie maanden in hun situatie leven, zou je actie ondernemen. Een terrein zoeken, onderhandelen, politici aanspreken en al je relaties. Dat alles met je ervaring, je schoolbagage, je kennis van de administratieve omgeving, de structuren. Maar iemand die nooit naar school is gegaan, ziet zijn relaties beperkt tot de handelaar om de hoek. Zij hebben geen sociale ervaring. En nu zouden wij willen dat ze elkaar mobiliseren en hun rechten opeisen. Hoe kunnen ze dat? Ze zijn sociaal gehandicapt. Ze kunnen niets anders dan in eigen gesloten familiekring verder leven. Met vrouwen die niet mogen werken en alleen maar hun kinderen bijhouden. De wereld is hen onbekend en vreemd. Zo complex is het.