Anne Morelli (ULB): 'Er is een wereldwijd mei '68 nodig'

Dat het studentenpubliek divers is geworden, was ook merkbaar in de tussenkomsten tijdens de colleges. Ik heb gedurende een kwarteeuw historische kritiek onderwezen. Daarin had ik het over de rol van het toeval in de geschiedenis. Naar het einde van mijn carrière toe had ik studenten, lid van een protestantse kerk, die me zeiden: ‘Mevrouw, u bent de rol van de goddelijke voorzienigheid in de geschiedenis vergeten.’ De meeste studenten lachen daarmee, maar in mijn studententijd was een dergelijke opmerking niet denkbaar.

U pleit als linkse denker voor een nieuw mei ‘68.
Anne Morelli: In 1968 was er hoop om de maatschappij te veranderen, en op individueel vlak zijn er zaken ten goede veranderd, zoals de relaties tussen mannen en vrouwen. De legerdienst is afgeschaft en culinair is er een brede waaier aan mogelijkheden, van overtuigde vleeseters, over flexitariërs tot vegetariërs en veganisten. Ik ben nog naar school geweest in een verplichte blauwe schort, die we ervoeren als het uniform van een kazerne of een psychiatrische instelling.

De ongelijkheid daarentegen is vandaag veel groter dan in ‘68. Er worden aanslagen gepleegd op de sociale zekerheid en gezondheidszorg en de driestheid waarmee het patronaat fabrieken verhuist naar Sri Lanka of een ander Aziatisch land om mensen tegen één euro per dag te laten werken is schandalig.

In 1968 was het patronaat, ik noem het het steenkolenpatronaat, paternalistisch, maar met een menselijke kant. Die ontbreekt vandaag. Als de arbeiders ontevreden waren, trokken ze naar het huis van de patron. Maar waar moeten ze met de globalisering heen? We hebben een wereldwijd mei ‘68 nodig. De voorbeelden van de arrogantie van het patronaat zijn flagrant: betaald verlof wordt voorgesteld als een gunst, terwijl het het resultaat is van een harde arbeidersstrijd. Er wordt de werkenden gezegd: je hoeft geen 35 uur per week te werken, 60 uur mag ook. De sociale afbraak is ingezet.

Ziet u die ongelijkheid ook in de straten van Brussel?
Anne Morelli: In 1968 had ik niet durven te denken dat de arme slager die in het dorp van mijn grootmoeder per fiets zijn bestellingen bezorgde ooit zou terugkeren. Nu zie ik jonge mannen per fiets pizza bezorgen of mensen na hun dagtaak taxichauffeur spelen om rond te komen.

De opgang van de petits métiers maakt me opstandig. Ieder jaar studeert aan de ULB een vloot studenten journalistiek af. Iedere keer vraag ik me af hoeveel er met het statuut van schijnzelfstandige voor een habbekrats zullen moeten werken. Dat is toch wraakroepend? Maar ze doen het omdat het een prestigeberoep is.

Het zwaartepunt van mei ‘68 lag in Leuven met als eerste eis: Leuven Vlaams. Hoe keek u daar vanaf de ULB tegenaan? Waren er contacten?
Anne Morelli: Nee, er waren geen contacten. De eisen van de Leuvense studenten waren voor ons nationalistisch én katholiek. Het waren studenten van een katholieke universiteit die in opstand kwamen tegen de Belgische bisschoppen. En de rector van die universiteit was dan ook nog eens een priester.

De slogan ‘Walen buiten’ joeg ons schrik aan. Had men ‘Negers buiten’ of ‘Joden buiten’ gescandeerd, dan was de verontwaardiging - terecht - zeer groot geweest. Maar ‘Walen buiten’ werd op sympathie onthaald. De ULB was in 1968 al heel internationaal, het was de periode van de dekolonisatie en er waren veel internationale beurzen. De oorlog in Vietnam en het brutaal neerslaan van studentenopstanden in Mexico, dát waren onze topics.

Wat was de draagwijdte van mei ‘68 in Brussel?
Anne Morelli: Ik had u graag verteld dat de revolutie in Brussel geslaagd was, maar dat was niet het geval. De contestatie beperkte zich tot de onderwijsmiddens van de ULB en La Cambre, en artistieke middens zoals het Paleis voor Schone Kunsten.

Tijdens mei ‘68 en lang nadien nog bestreden klein-linkse strekkingen elkaar. Tekenen maoïsten, trotskisten en leninisten nog altijd present?
Anne Morelli: Jawel, dat zie ik op onze maandelijkse lezingen L’ Histoire de la gauche. Niet lang geleden verklaarde een student die zijn thesis over La Ligue des Travailleurs (Revolutionaire Arbeidersliga aan Vlaamse kant, red.) kwam toelichten dat hij niet tot die trotskistische strekking (LRT) behoorde, al vond hij ze heel boeiend.

Hoe ziet u de toekomst van de democratie?
Anne Morelli: Ik ben historica, geen futuroloog. De rol van het toeval in de geschiedenis is groot. De moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk in Sarajevo is een bekend voorbeeld. Ik heb tijdschriften van de maand januari 1940 bestudeerd waarin de lezers een gelukkig nieuwjaar wordt gewenst en een jaar van vrede wordt vooropgesteld. Op dat ogenblik was de oorlog in Polen al bezig.

Hoe Anne Morelli de jaren van protest heeft ervaren

Anne Morelli was een van de weinige meisjes die mee de ULB bezetten in 1968. Ze zit voor het standbeeld, de benen gekruist, haar zwarte haren hangen tot op haar schouders.

Morelli: “De meisjes luisterden naar wat de jongens te zeggen hadden, maar namen zelf het woord niet.”

Op een van de bijeenkomsten vroeg een maoïst aan de aanwezigen wie pamfletten Aujourd’hui à Paris, demain à Bruxelles in de middel-bare scholen wou uitdelen. Morelli stelde zich kandidaat. Ze begon haar tocht voor het lyceum in de Maria Christinastraat in Laken waar twee politieagenten in burger haar oppakten. “Ik verdeelde pamfletten zonder verantwoordelijke uitgever, onnozel als ik was,” zegt Morelli.

In het secretariaat zagen de politieagenten dat ze een ‘minderjarige vreemdelinge’ was en dus moest haar vader worden verwittigd. Zo ging dat eraan toe in pre-computertijden. “Ze hebben me lang ondervraagd, maar ik heb de idioot uitgehangen. Wie die jongen daar is? Ik heb geantwoord: ‘Eric misschien, of was het toch Jacques.’ Ik ben ervan overtuigd dat ze dachten dat ik lichtjes mentaal gehandicapt was, misbruikt door de communisten van de ULB.”

Waarop Morelli in de politiecel opgesloten werd: “Daar is een jonge politieman me komen vragen of ik mee wou naar het bal de zaterdag daarop, hij had twee kaartjes. Ik heb geantwoord dat mijn vader Italiaan was en heel streng. Het eerste was waar, het tweede niet. Mijn vader is me vaak komen bezoeken tijdens de bezetting van de ULB.” BRUZZ is de eerste die zich voor haar herinneringen aan mei ‘68 interesseert. “Omdat ik maar een meisje was,” zegt ze.

Lees ook het dubbelinterview met Wim en Pepijn Kennis over 50 jaar stadsactivisme