Bleri Lleshi: 'Veranderen kan pas als we begrijpen'

“Brussel zou mensen met cultureel, sociaal en economisch kapitaal te gelde moeten maken. De stad zou er baat bij hebben, de mensen zouden er baat bij hebben. Nu is de realiteit dat Brussel achteruitboert. Omdat de sociale ongelijkheid almaar groter wordt. Het is echt wel de hoogste tijd voor actie.” Bleri Lleshi is politicoloog, filosoof en documentairemaker.

T waalf jaar geleden zette Bleri Lleshi voet op Belgische bodem. Achttien was hij toen. Een tiener alleen, een jongen met een plan. "Ik was uit Albanië vertrokken omdat ik iets anders wilde ontdekken. Niet ontdekken om te ontdekken, niet om overal en nergens te zijn, wel om mijn plaats te zoeken in een ander land, me er maatschappelijk te engageren. Pas na twee jaar Limburg ben ik naar Brussel verhuisd. Het was een zeer bewuste keuze: leven in een grote stad stond al lang bovenaan op mijn verlanglijstje. Ik zou het elke jonge mens aanraden. Je kunt ontdekken hoe mensen van verschillende komaf dezelfde dingen bekijken op hun manier, je leert van de problemen van de grootstad en proeft tegelijk van een rijk kunst- en cultuurpalet."

Nog een bewuste keuze: studeren aan de VUB. Eerst politieke wetenschappen, daarna filosofie. En: de stad ontdekken. "De eerste twee jaar heb ik enorm veel rondgelopen. De ogen open, de oren gespitst. Ik wou mezelf doorgronden. Dat ging wel ten koste van mijn studie: de keren dat ik niet in de les was, waren legio. Tijdverspilling was het niet, want ik zette er de eerste en beslissende stappen voor de rest van mijn tijd hier. Niet dat ik zozeer begaan was met wat er in de stad gebeurde. Neen, het was voor mezelf: ik en de stad. Wat kan de stad mij bijbrengen, mij bieden?"

"Dat ontdekken is heel belangrijk gebleken voor mijn studies: mijn thesis ging over het gesprek in een interculturele context, met Brussel als inspiratiebron. Een gesprek dat moeilijk is, zo had ik geleerd uit mijn wandelingen. Ik heb er ook altijd een punt van gemaakt de dingen te beoordelen vanuit een brede interesse en verschillende invalshoeken. Mijn thesis voor mijn master in de filosofie, Sociale uitsluiting en neoliberalisme, heb ik benaderd vanuit de antropologie, de sociologie, de politieke wetenschappen en de filosofie. Volgens mij kan het ook niet anders: de samenleving is zo complex geworden dat we veelzijdige analyses nodig hebben. Bekijk je het enkel vanuit één hoek, dan kom je nergens."

Ideologische analyse, de mensen trachten de ogen te openen, Bleri Lleshi doet het in zijn blog en via opiniestukken. Maar belangrijker nog, hij zet zich in op het veld voor een beter Brussel. Al had hij zich met zijn diploma's makkelijk in de ratrace kunnen gooien.

"Tijdens mijn onderzoek naar de Brusselse jongeren en de vraag of ze zich thuis voelen in de stad, werd ik geconfronteerd met hun moeilijke situatie. Het was iets dat ik niet wilde of kon negeren. Er zijn op dat vlak veel problemen en uitdagingen, maar evengoed enorm veel kansen. Als we de realiteit van die jongeren kunnen veranderen tenminste. Maar veranderen kan pas als we begrijpen."

Meervoudige identiteit
"Daarom dat het voor mij zo belangrijk is zelf in de praktijk te staan. Ik heb ook een boek geschreven: Identiteit en interculturaliteit, met Brusselse jongeren als casestudy. Twee hoofdstukken zijn van de hand van de participanten in mijn veldonderzoek. Om het nog laagdrempeliger te maken, heb ik over de gesprekken een documentaire gedraaid, Bxl stad zonder eigenaar. Globale conclusie: in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd - in de media, door de politici - is identiteit iets heel dynamisch, iets meervoudigs ook. Ikzelf ben daar trouwens een voorbeeld van. Als ik zeg dat mijn eerste identiteit Brussels is, dan is dat omdat ik hier mijn steentje bijdraag. Op mijn plek, in mijn stad. Dat geeft mij ook iets terug."

"Nu werk ik onder meer voor Alba vzw. Als begeleider van jongeren, die sociaal geïsoleerd zijn of in aanraking zijn gekomen met de jeugdrechter. Meer specifiek tracht ik die jongeren ertoe aan te zetten hun vrije tijd in te vullen op een zinvolle manier en hen te stimuleren sociale contacten te leggen. Hen laten voelen wat engagement kan betekenen - voor hun leven, voor dat van anderen - en hen zo hun eigen kracht laten ontdekken. Zelfredzaamheid, dragen van verantwoordelijkheid. Empowerment, zo je wilt."

"Dat werk doe ik halftime, om tijd vrij te hebben om lezingen te geven, te schrijven en met andere projecten bezig te zijn."

"'The Inspirator' bijvoorbeeld, waarbij we Brusselse jongeren willen steunen in projecten die andere jongeren kunnen inspireren. Dat kunnen heel diverse zaken zijn. Zo koestert een van de participanten het idee Vlaamse artiesten bekend te maken bij de Franstaligen en omgekeerd. Een Russisch meisje - ze woont hier nog maar anderhalf jaar en spreekt al perfect Nederlands - wil dan weer activiteiten organiseren voor kinderen in haar wijk."

"Brusselse jongeren komen helaas veelal negatief in de media, zonder dat daarbij wordt vermeld dat het allemaal terug te brengen is tot kansarmoede. Net als vroeger. Louis Paul Boon heeft het trouwens mooi beschreven, dat zones waar Vlamingen woonden ooit no-go waren voor de politie. Gewoon omdat de sociale en economische positie van die Vlamingen heel moeilijk was. Net zoals dat vandaag voor heel veel mensen in Brussel zo is."

"Mijn derde baan bestaat in het doceren van sociale economie aan de Artesis Hogeschool in Antwerpen. Interessant, omdat ik zo een link houd met Vlaanderen en zijn jongeren, maar vooral omdat ik hen zo kan leren dat er nog iets anders bestaat dan het neoliberaal groeimodel dat enkel is afgestemd op consumeren en geldgewin. Voorrang van arbeid op kapitaal, democratische besluitvorming, maatschappelijke inbedding, transparantie, kwaliteit en duurzaamheid. 'De markt voor mensen', in tegenstelling tot het geestdodende 'de mens voor de markt'."

Taal als bindmiddel
Alles wat Bleri Lleshi zegt en doet, getuigt van maatschappelijke inzet, oog voor het gemeenschappelijke belang. Wars van taal of afkomst. "Als ik een gemeenschappelijkheid wil voor Brussel, dan is dat voor de mensen die hier en nu zijn. Of ze nu Belg zijn of van een andere nationaliteit, of ze nu wel of geen papieren hebben. Terwijl het politieke discours en de media net het omgekeerde willen. Ik spreek zes talen. Albanees, Frans, Engels, Nederlands, Spaans en Italiaans. En ik prijs me daar gelukkig mee, het brengt me dichter bij de anderen. Waarom taal niet gebruiken om mensen bij elkaar te brengen in de plaats van ze uit elkaar te drijven, zoals nu gebeurt? Daarom ben ik er voorstander van in Brussel tweetalig onderwijs in te voeren en liever nog meertalig onderwijs. Dat zoiets kan werken, zie je in de Europese scholen."

"Eigenlijk rest ons geen andere keuze dan te zoeken naar gemeenschappelijkheden om de maatschappij goed te laten functioneren. Het delen van taal is daarin essentieel. Taal betekent natuurlijk ook collectieve identiteit, maar daar kun je iets positiefs mee doen, in de plaats van iets negatiefs, zoals het gebruiken van een collectieve identiteit om anderen uit te sluiten. Dat is een van de boodschappen die ik naar de media en de politiek wil brengen. De media en de politiek hebben de macht om de zaken ten goede te beïnvloeden, maar helaas kiezen ze de andere weg. Uit zakelijk belang en uit eigenbelang."

"Oogt het plaatje momenteel niet mooi, dan ben ik er toch van overtuigd dat de mogelijkheden er zijn om het te veranderen. Onder meer door burgerjournalistiek, waarvoor het internet het ideale instrument is. Een positief verhaal brengen, proberen je eigen bijdrage te leveren. Daarom ben ik ook voor journalistieke actie: om een andere boodschap uit te dragen dan de negatieve waarmee de mensen dag in dag uit om de oren worden geslagen."

Op zijn blog schreef Bleri Lleshi de bijdrage 'Hekkenmentaliteit' over de problemen met Brusselse jongeren in Hofstade. Zie link hiernaast.