Brussel, waar Roemenen thuis zijn

“Dit is een beetje klein Roemenië,” zegt pastoor Patriciu Vlaicu. “Mensen uit heel het land en alle bevolkingslagen vinden de weg naar de kerk. Arbeiders, dokters, Europese ambtenaren … De Roemeense ambassadrice liet trouwens net weten dat ze ook langskomt.”

Waarom de biecht zo populair is, willen we weten. Er verschijnt een minzame glimlach op het gezicht van de vader van drie. “De kerk, dat is een soort familie. Mensen brengen allerlei zorgen mee. Wie nooit een psycholoog zou opzoeken, komt bijvoorbeeld bij ons.” Evengoed staat de parochie in voor kinderactiviteiten en juridische bijstand. “En ook het adressenboekje van de priester is erg geliefd.”

De parochianen mogen dan uit verschillende Roemeense windstreken komen, er zijn wel degelijk plekken die een bijzondere band met Brussel hebben. Vaak bevinden die zich aan de oostkant van het land waar de emigratie naar het westen het belangrijkst is. “Uit sommige dorpen zijn driehonderd kinderen naar Brussel getrokken,” zegt de pastoor.

Vlaicu is er sinds het begin van de parochie in 2006 bij, toen de kerk ook letterlijk nog een duiventil was, waar honderden vogels huisden. Beetje bij beetje werd het gebouw gerenoveerd door de gemeenschap, die de pastoor op een vijfduizendtal gelovigen schat. De teller staat ondertussen op zes Roemeens-orthodoxe parochies in Brussel en twintig in het hele land. Tendens groeiend, want ook het aantal Roemenen stijgt gezwind.

Met zijn 41.858 zijn ze ondertussen, de officieel in Brussel geregistreerde Roemenen. Dat zijn er alweer 2.000 meer dan vorig jaar. De groep is daarmee de snelst groeiende buitenlandse gemeenschap in Brussel. Sinds de toetreding van het land tot de EU in 2007 ging het erg snel en de laatste jaren haalden ze de Polen, Italianen en Marokkanen in. Alleen de Fransen blijven vandaag nog talrijker in het gewest.

De meeste Roemeense mannen werken vandaag in de bouwsector, terwijl poetsen nog altijd het frequentste beroep is bij vrouwen. Gaandeweg werd het beroepenpalet echter breder. Er is vandaag amper een ziekenhuis zonder Roemeens verpleegpersoneel of arts en ook in de rusthuizen zijn de nieuwe Brusselaars goed vertegenwoordigd. “Maar ook IT’ers uit Roemenië zijn erg geliefd,” zegt Carmen Draghici, directeur van Arthis, het Belgisch-­Roemeens cultureel huis.

De mannelijkste gemeenschap

Dinsdag 18 uur, Sint-Gillis. “Ik werk hier nu tien jaar in de bouw,” vertelt Costel, die net terugkomt van een dag op de bouwplaats. “In het begin kwam mijn vrouw ook mee, maar Brussel beviel haar niet zo. Nu is ze thuis met de kinderen. Leuk is anders.”

Costel is niet alleen met zijn verhaal. Terwijl de gemeenschappen uit de nieuwe lidstaten doorgaans erg vrouwelijk kleuren, is dat bij de Roemenen net andersom. Mogelijk speelt het belang van de bouwsector daarin een rol. In het deelsegment van de Roemenen die bij de Europese Unie werken is het dan weer andersom: jonge Roemeense vrouwen zijn er veel talrijker dan de mannen, een fenomeen dat ook bij migranten uit andere nieuwe lidstaten opvalt. Behalve mannelijk is de gemeenschap relatief ook piepjong. Met een mediane leeftijd van 26 geven ze alle andere Europese migrantengroepen het nakijken.

Zondag 12 uur, Slachthuizen van Anderlecht. In de overdekte Foodmet wachten tientallen Roemeense mannen en enkele vrouwen op hun beurt aan de vleeswarenstand van Georges. In de rijk gevulde toonbank onder meer carnati afumati, pasta de mici en een heel arsenaal van gerookte worstsoorten.

“De beste Roemeense charcuterie wordt gemaakt door een Vlaming en verkocht in Anderlecht,” had de Schaarbeekse pastoor ons toevertrouwd. De Roemenen die we aanspreken geven hem gelijk. “Het smaakt zoals in Roemenië en niet duur,” knikt Remus (36), die bijna elke week de weg naar de Foodmet vindt.

“Mijn vader is in Roemenië gaan leren hoe je de worst moet bereiden,” glundert Lucas Hudders, zoon van de zaakvoerder. “Doordat we hier produceren, zijn de vleeswaren verser dan waren die geïmporteerd worden. En dat appreciëren de klanten.” Wat de klanten nog op prijs stellen: nagenoeg al het personeel bij Georges is Roemeens.

Het verhaal van charcuterie Georges toont hoe een bedrijf kan meedeinen op de verschillende migratiegolven naar Brussel. “Op een bepaald moment merkten we dat onze gerookte vleesspecialiteiten in de smaak vielen bij Afrikanen en zijn we dat aanbod gaan uitbreiden,” legt Lucas’ moeder Mireille uit. “Ongeveer tegelijk zagen we meer Polen en verkochten we ook hun specialiteiten. Die Polen zijn ondertussen wat over hun hoogtepunt heen. Ze zijn meer geïntegreerd en hebben ook meer eigen winkels. De laatste jaren richtten we ons meer op de Roemenen, met succes zoals u ziet.”

Dorpen zonder volwassenen

De gemeente waar de markt zich bevindt, is meteen ook een van de populairste vestigingsplaatsen voor Brusselse Roemenen, die vaak kiezen voor de minder dure westzijde van het gewest. Vooral Anderlecht en Laken blijken populair, maar ook in Molenbeek, Jette en Schaarbeek staan de nieuwe Brusselaars sterk, blijkt uit een recente analyse van de ULB. De spreiding is relatief groot, een groot contrast met de buren uit Bulgarije die nagenoeg allemaal rond de Haachtsesteenweg geconcentreerd zitten.

De kerk en de charcutier, het zijn maar twee ankerpunten voor de Roemenen van Brussel. Met Arthis is er ook nog het Roemeens-cultureel huis, dat naast een hele rits activiteiten ook een webradio heeft. En er zijn de voetbalploegen zoals FC Bosanci, waarvan de naam verwijst naar een dorp in het uiterste noordoosten van het land.

Als jonge Roemenen blijven toestromen in onder meer Brussel, dan heeft dat zo zijn gevolgen in het thuisland. Net als Bulgarije en de Baltische staten liep Roemenië de voorbije decennia gestaag leeg. Sinds de val van het Ceausescu-regime daalde het bevolkingsaantal in heel het land met een vijfde, van 23,5 miljoen naar 19 miljoen.

Vooral in het oosten van het land is de uittocht uit landelijke gebieden met weinig tewerkstelling groot. In die mate dat elk jaar meer dan tien dorpen gewoon verdwijnen omdat de laatste inwoner er de brui aan geeft. Een deel van de ‘Roemenen’ van Brussel komt trouwens uit een nog oostelijkere rand: het nabijgelegen Moldavië, waar veel inwoners om historische redenen makkelijk aan een Roemeens paspoort raken.

Bosanci, het dorp dat zijn naam gaf aan de Brusselse voetbalploeg, kende zo’n spectaculaire leegloop. “De voorbije tien jaar is de bevolking hier van 12.000 naar 4.000 gekrompen,” vertelt Nico, een lokale ondernemer en tot voor kort ook gemeenteraadslid aan de telefoon. “Ik schat dat een kleine helft van de vertrekkers hier naar België verhuisde, vooral naar Brussel. Mijn buurman werkt er nu bijvoorbeeld.”

De gevolgen noemt Nico rampzalig. “Enkel de ouderen en de kinderen blijven hier. Ik ben hier een bloemenkwekerij begonnen en heb geïnvesteerd, maar ik vind amper mensen om er te werken.”
Pijnlijk is ook de scheiding van ouders en kinderen als gevolg van de uittocht. Het fenomeen is ook bekend als de ‘Europese wezen’.

“Veel jonge koppels die in het buitenland werken houden hun kinderen maar enkele maanden in het buitenland. Na een maand of zes worden ze dan bijvoorbeeld al naar de oma gestuurd,” beschrijft de ondernemer een fenomeen dat in grote delen van Roemenië bestaat. Met kinderen in Brussel wonen is nu eenmaal een stuk duurder dan met zijn tweeën.

De exodus zorgt ervoor dat Bosanci op een schizofreen ritme leeft. Elf maanden van het jaar staan de meeste huizen gewoon leeg. “Enkel met Kerstmis en in de zomervakantie gaat het licht aan die huizen.” Op straat zijn dan plots ook erg veel Belgische nummerplaten te zien.

Als Kerstmis voorbij is, vertrekt de autokaravaan terug naar Brussel, gevuld met onder meer Roemeense charcuterie. “De meeste mensen voelen zich vooral met Roemenië verbonden. Ze geloven dat ze over drie of vier jaar wel terugkeren,” zegt Carmen Draghici, zelf al bijna dertig jaar in België. “Maar in de praktijk blijven ze bijna allemaal in België, zeker als ze goed opgeleid zijn.” Terwijl Bosanci leegloopt, zit FC Bosanci de volgende jaren gebeiteld qua opvolging.