Brusselaars met Congolese roots over Lumumba: 'Voor mij was hij een god'

Meer dan zestig jaar na de brutale executie van Patrice Lumumba, geeft koning Filip maandag diens stoffelijke resten terug aan zijn familie. De moord op de eerste premier van Congo, en vooral de Belgische betrokkenheid daarbij, blijft een pijnlijk onderwerp. Vier jonge Brusselaars van Congolese oorsprong leggen uit wat de vrijheidsstrijder voor hen betekent: "Wanneer ik mezelf moed inspreek omdat ik voor een zaal moet spreken, dan denk ik aan Lumumba."

In januari 1961 werd Patrice Lumumba, de eerste democratisch verkozen Congolese premier, in Congo vermoord. De omstandigheden van die moord zijn nog altijd niet duidelijk, evenals de Belgische betrokkenheid. Een tand van Lumumba werd in 2016 in beslag genomen door het parket bij de dochter van de - intussen overleden - Belgische politieman Gerard Soete, die zelf toegaf dat hij het lichaam had helpen verdwijnen.

Voor velen was Lumumba echter niet enkel de ‘eerste democratisch verkozen Congolese premier’. “Hij was een symbool voor de strijd van het Congolese volk voor onafhankelijkheid,” zegt Glodie Mungaba, BRUZZ-redacteur, geboren in Congo.

Volgens diversiteitsexpert Don Moussa Pandzou (34) uit Vorst was hij dan ook het symbool van hoop en verzet in het koloniaal tijdperk. "Vooral zijn laatste speech tijdens de onafhankelijkheidsstrijd, waarin hij niet heeft geaarzeld om daarin de daden te benoemen die de koning nu ook toegeeft, getuigt daarvan. Hij zei dat het kolonialisme een systeem was van racisme, en paternalistisch en discriminerend was. Hij heeft al die zaken toen al benoemd."

Voor Stéphanie Ngalula Mukadi (30) was Lumumba een inspiratiebron om zich te engageren. Zo heeft ze als lid van het Collectif Mémoire Coloniale et Lutte contre les Discriminations (CMCLD) jarenlang gestreden voor de benaming van het Lumumbaplein, gelegen aan de rand van de Matongéwijk. "Hij had de moed en de durf om een denksysteem in twijfel te trekken en te strijden tegen koloniaal geweld in al zijn vormen."

Ngalula Mukadi verwijst naar een brief die hij vlak voor zijn dood naar zijn vrouw zou hebben geschreven waarin hij zegt dat hij nog liever sterft "met opgeheven hoofd, onwankelbaar geloof en diep vertrouwen in het lot van mijn land, dan onderworpen te leven met minachting voor heilige principes".

Panafrikaanse held

Het is duidelijk dat Lumumba en zijn idealen inspireren. Zo ook student Joseph Ngongo (23) uit Ukkel. "Zeker in de strijd tegen racisme en onrecht, maar ook in de strijd voor onafhankelijkheid en gelijkwaardigheid is hij mijn inspiratiebron. Lumumba is een heel belangrijk historisch figuur, ook voor de geschiedenis van België."

Niet alleen in Congo wordt hij geprezen. “Hij is een held geworden voor alle volkeren in Afrika, maar ook in Europa en Zuid-Amerika," zegt Ngongo. "Hij streefde voor de onafhankelijkheid van alle Afrikaanse naties en tegen de onderdrukking van het Westen," beaamt Moussa Pandzou. Het heeft hem alleen zijn leven gekost.

Voor Moussa Pandzou is Lumumba zelfs "een god". "Ik kijk er echt naar op. De moed die hij had in de context en tijdsgeest waarin hij zich bevond, is alleen maar iets dat ik kan bewonderen. Wanneer ik mezelf moed inspreek omdat ik voor een zaal moet spreken, dan denk ik aan Lumumba.”

Toch was Lumumba niet de enige die op die dag in januari 1961 werd vermoord. Twee politieke bondgenoten van Lumumba, Maurice Mpolo en Joseph Okito, werden samen met hem brutaal vermoord. "We mogen de andere twee ook niet vergeten, ze zijn ook gestorven voor het land," zegt Mungaba. "Dit zou onderwezen moeten worden, in Congo, maar ook in België."

Antwoorden

In ons land loopt er momenteel een onderzoek naar de Belgische betrokkenen bij de moord op Lumumba. Toch is dat maar een magere troost. “Ik voel heel veel pijn voor de familie van Lumumba. Ze wachten al zo lang op antwoorden. Voor de goede banden tussen België en Congo is het echt belangrijk dat België zijn koloniale geschiedenis en zijn rol in de moord op Lumumba erkent,” aldus nog Ngongo.

De tand is dan ook vooral een belangrijk gebaar. "De teruggave van de stoffelijke resten van Lumumba, evenals alle herdenkingen die elk jaar rond Lumumba worden georganiseerd, dragen bij tot de opbouw van de geschiedenis van een heel volk en een continent. Het terugkrijgen van deze tand, het lichaam van Lumumba, is dus een heel sterk symbool," zegt Ngalula Mukadi.

Ngongo hoopt dat de herinnering aan Lumumba niet snel uitdooft. "Het is belangrijk dat we Lumumba en zijn strijd voor onafhankelijkheid, antiracisme en mensenrechten niet vergeten. De beste manier om dat te doen is over hem praten zodat zijn idealen levend blijven."