Brusselse leden expertengroep corona: 'Communicatie moet coherenter'

Het coronavirus zal nog een hele tijd rondwaren, dus moeten we met z’n allen de maatregelen op lange termijn kunnen volhouden. Daarom is er sinds kort een nieuwe samenstelling van expertengroep Celeval, die de Nationale Veiligheidsraad adviseert. Vanuit Brussel staan twee vrouwen op de bres voor enerzijds de cultuursector en anderzijds onze mentale gezondheid. “We hebben behoefte aan sociaal contact op grote en kleinere schaal."

Een handvol epidemiologen en economen adviseert al sinds april de Nationale Veiligheidsraad bij het nemen van gepaste coronamaatregelen. Die moeten het virus in bedwang houden, maar tegelijkertijd onze economie niet kelderen. Het expertencomité heette toen de GEES, maar die is sinds kort afgeschaft. De Celeval, een evaluatiecel van experten uit meerdere disciplines, neemt de rol van adviesorgaan over.

En daar is niet enkel de medische wetenschap en economie in vertegenwoordigd: zowel onze mentale gezondheid als de gezondheid van de evenementensector krijgen een voorname plaats aan tafel.

“Dit is niet meer het moment om de bazooka boven te halen tegen een virus dat halsoverkop op ons afkomt, maar een moment om alles te verwerken en om te kijken welke maatregelen vol te houden zijn en welke niet.” Aan het woord is Ariane Bazan, ULB-professor en klinisch psychologe met een eigen therapiepraktijk in Oudergem, en één van de nieuwe Celeval-experten.

Welke maatregelen blijken intussen makkelijker vol te houden dan andere?
“Als psychologe heb ik het gevoel dat een aantal maatregelen makkelijker genormaliseerd worden dan andere, zoals afstand houden, handen wassen, niet kussen en geen handen geven. In zeker mate geldt dat ook voor de mondmaskers, die op veel plaatsen al automatisch worden gedragen. Het voelt stilaan logisch en normaal."

“Dat is natuurlijk veel moeilijker voor de sociale maatregelen, die indruisen tegen de menselijke behoeften aan contact. Die kan je niet automatiseren, en gelukkig maar. Het probleem is dat die het meest efficiënt zijn tegen het virus, maar het moeilijkst zijn vol te houden. Daarover gaan we moeten nadenken binnen Celeval."

Betekent dit dat de bubbel van vijf zal worden herzien?
“Ja, de bubbel van vijf, maar evengoed het heen en weer bewegen van mensen binnen evenementen of cultuur. We moeten kijken naar sociale contacten op grote en kleinere schaal. Dat zijn twee aparte behoeften van mensen. We hebben de behoefte om intieme contacten te leggen, maar ook om te bewegen, te reizen en deel te nemen aan activiteiten. Voor beide behoeften gaan we de maatregelen moeten versoepelen, want anders houden we het niet vol.”

Voor sommige mensen is het nog moeilijker om de regels vol te houden, zoals wie klein woont, eenzaam is of zonder werk viel. Hoe betrekken we zulke kwetsbare groepen?
“Er zijn verschillende kwetsbare mensen: wie kwetsbaar is voor het virus, wie kwetsbaar is doordat ze te maken krijgen met onrecht of geweld, of wie kwetsbaar is doordat ze niet vertegenwoordigd zijn in het beleid. Maar een zorg voor de zwakkeren is een zorg voor allen. Wie niet vertegenwoordigd is in de reguliere structuren, moet je bereiken via buurtwerking. Als er geweld is, kunnen andere mensen in de buurt dat opmerken en hulp verwittigen. Ook als het gewoon moeilijk blijkt om het in de kleine huizen vol te houden. Er is al veel werk gebeurd door burgerinitiatieven. Zorg dat de sociale cohesie bewaard blijft.”

Hoe kan de Nationale Veiligheidsraad daarop inspelen?
“Er is geen wonderoplossing, maar het is belangrijk dat we collectief in het project geloven. Als het virus ontspoort, is al de rest een maat voor niets. We kunnen de maatregelen dus nog niet loslaten."

"Ik zou wel willen overgaan van een situatie waarin we die maatregelen noodzakelijkerwijs moesten aanvaarden als de enige juiste keuze, naar een situatie met meer bottom-up participatie. Zo kunnen we tegemoet te komen aan de vragen van mensen.”

Hoe organiseer je zo’n participatie dan?
“Ik had eerst gedacht aan een soort burgerforum, zoals de G1000, maar de collega-psychologen waren daar niet zo happig op. Dat kan makkelijk tot polarisering leiden. Misschien kunnen we de sociale media eerder op een positieve manier gebruiken, zodat we de mensen die een andere mening geven, niet onmiddellijk stigmatiseren of veroordelen. Het moet geen kwestie van de ene mening tegenover de andere worden.”

Intussen zijn er wel betogingen geweest tegen de mondmaskers en tegen de zogenaamde ‘viruswaanzin’. Hoe ga je om met zulk scepticisme?
“Dat mensen hun theorieën vormen is één ding, maar er zijn meerdere ingrediënten die kunnen leiden tot een soort bitterheid waardoor mensen niet meer willen meedoen. Bijvoorbeeld dat ze hun handelszaak niet kunnen redden. Het lijkt me daarom aangewezen om in de eerste plaats te focussen op het samenhouden van de grote sectoren, zodat mensen minder geneigd zijn om naar de kant van de bitterheid over te hellen."

“Nadien kan je nadenken op welke manier je kan reageren op protestbrieven, columns en eventueel betogingen. Dat is niet zo makkelijk. Het publiek zit vol boodschappen, met tal van interpretaties, en wenst gehoord te worden. Zorg dat mensen hun opinies en vragen ergens kunnen deponeren, in een soort debatvorm. Wie een andere interpretatie heeft over het virus, bijvoorbeeld dat het niet gevaarlijker zou zijn dan een gewone griep, moet daarover alle argumenten kunnen uitspitten.”

Stel dat iemand uit je eigen vrienden- of kennissenkring zich sceptisch uitlaat over het virus of de maatregelen niet meer opvolgt. Hoe reageer je dan best?
“Ik zou eerst en vooral opletten om niemand te stigmatiseren of in een kamp van ‘ontkenners’ te steken. De enige goede manier om mensen te overhalen, is de klassieke manier: met zoveel mogelijk objectieve informatie. Het probleem is dat er nu veel informatie circuleert."

"Zelf heb ik al een veel duidelijker beeld van waar het allemaal om gaat sinds ik me heb ingelezen in meer objectieve, epidemiologische gegevens. Je ziet bijvoorbeeld dat de piek van de oversterfte in april duidelijk samenvalt met viruspiek op dat moment. Het was geen normale oversterfte door andere factoren, of bijvoorbeeld een sociaal gevolg van de lockdown, want dan zou die piek later zijn gekomen."

"Ik heb intussen ook goed begrepen dat we de versnelling van het virus absoluut moeten tegengaan, omdat je anders altijd plots een tipping point bereikt waarop het virus toch overslaat op de kwetsbare groepen. Nu sta ik veel steviger als ik moet reageren op anderen. Het komt dus neer op duidelijke informatie, waarover je zelf kan oordelen en waarnaar je kan teruggrijpen.”

Op naar versoepelingen?

Behalve Bazan zit er nog een Brusselse nieuwkomer aan tafel in Celeval. Vinciane Morel werkt voor het communicatie- en evenementenbureau VO Events, één van de drie grootste bedrijven in de evenementensector in ons land. Ze staat er aan het hoofd van de Europese afdeling en organiseert dus evenementen voor de Europese Commissie en het Europees parlement.

Hoe is Celeval bij u terechtgekomen als experte?
“De voorzitter (Tom Auwers van FOD Volksgezondheid, red. ) heeft me uitgenodigd, maar de vraag kwam meer vanuit het kabinet van de premier. We stonden al langer in overleg met de verschillende kabinetten, we hadden al een protocol opgesteld om evenementen veilig te kunnen organiseren. Een gebrek aan evenementen is niet enkel economisch schadelijk, maar ook op sociaal vlak voor de Belgische bevolking. Ik denk dat ze mij nu betrekken om een teken te geven aan de culturele sector én aan de bevolking, dat ze onze expertise ernstig nemen.”

Wat gaat u zelf als prioriteiten op tafel leggen?
“Ik ga vooral antwoorden vanuit mijn positie binnen de evenementensector. Wij hebben echt nood aan duidelijkheid over de regels. Momenteel is het beleid voor de cultuursector, evenementen en de horeca één groot vraagteken, want de regels veranderen elke drie weken. Mensen begrijpen niet wat ze wel of niet mogen doen. Het vertrouwen is daar wat gebroken."

“De regering moet meer vertrouwen tonen in ons als sector, want wij kunnen wel degelijk salons, beurzen en andere evenementen veilig organiseren. In het begin progressief, om uiteindelijk weer op grotere schaal te kunnen doorgaan. Voor een grote concertzaal als Vorst Nationaal is het economisch niet haalbaar om maar 200 mensen binnen te laten.”

Is er dan een opdeling nodig tussen het publieksaantal bij bijvoorbeeld concerten, tentoonstellingen, sportwedstrijden of andere evenementen?
“Nee, één van de grote frustraties van vandaag is net dat alle aandacht naar zo’n publieksaantal gaat, terwijl dat uiteindelijk goedgekeurd moet worden door een individuele burgemeester. Dat zorgt voor ongelijkheid tussen de gemeenten. Alles hangt af van de goede wil van de burgemeester, niet van objectieve factoren. In Kortrijk staat de burgemeester al meteen grote evenementen toe, in Namen mag een tentoonstelling nog altijd niet doorgaan."

"De huidige maatregelen laten niet toe om als sector op een uniforme manier te hervatten. Terwijl het publieksaantal niet de belangrijkste factor is voor een veilig evenement. Wel het type evenement, de zaalcapaciteit en meer.”

In een grootstad als Brussel liggen de besmettingscijfers wel gemiddeld hoger dan in de rest van het land. Is het dan niet aangewezen om hier nog even minder evenementen te organiseren?
“Nee, dat is niet de juiste vraag. Als sector moeten we tonen dat we Covid-safe evenementen kunnen organiseren in eender welke situatie. Dat is geen kwestie van meer of minder besmettingen, maar iets dat moet veranderen in de mindset van het parlement en nationaal crisiscentrum. Wij kunnen dat aan. Het is niet omdat er een paar besmettingen bijkomen, dat alles weer on hold gezet moet worden. Het gaat erom dat we perspectieven krijgen op de middellange en lange termijn.”

Horen daar ook extra economische steunmaatregelen bij?

“Ja, we zijn er bovendien niet enkel voor evenementen en cultuur, maar voor de hele economie. Er zijn ten eerste nog veel sectoren die nog helemaal niet heropgestart zijn, zoals het nachtleven of toerisme. Maar ten tweede gaan bepaalde sectoren, die wel mogen hervatten, er nog niet geraken. Als de evenementensector heropstart, maar geen enkel bedrijf bestelt nog een evenement omdat ze niet zeker zijn dat het kan doorgaan, is er nog altijd geen enkel perspectief."

"Er bestaat op dit moment geen verzekering om geannuleerde evenementen te dekken. Zo zijn er veel voorbeelden. Neem nu winkels of horecazaken die mogen heropenen, maar die leefden van klanten die er ’s middags een broodje kwamen halen. Hun inkomsten vallen weg door al het telewerk, maar ze krijgen geen dekking.”

Pleit u dan voor mildere maatregelen voor de steden, waar die soms moeilijker vol te houden zijn?
“Als ik enkel over evenementen spreek, dan heeft Brussel zeker nood aan meer zichtbaarheid. Het is een hoofdstad waar internationaal veel naar gekeken wordt, dus puur om economisch redenen is het belangrijk dat we de evenementen en cultuur weer kansen geven. Visit Brussels werkt al enorm hard om het toerisme en congressen terug te krijgen naar Brussel."

"Als die congressen niet doorgaan, treft dat ook onze hotels. En als er in Parijs of Amsterdam meer versoepelingen komen dan hier, dan verliezen we een enorm groot deel van onze economische opbrengst. Die congressen zullen dan naar het buitenland trekken.”

Wat verwacht u dan van de volgende Veiligheidsraad?
“Qua communicatie moeten ze meer inzetten op coherentie. Vandaag hoor je vanalles en nog wat, dus dat moet beter en door iedereen samen gedragen worden. En in onze sector verwacht ik zeker dat de Nationale Veiligheidsraad versoepelingen brengt, maar we beginnen nog maar net aan ons mandaat in Celeval, we zullen zien.”

De eerstvolgende Nationale Veiligheidsraad vindt normaliter nog voor het einde van de maand plaats, maar er is nog geen precieze datum vastgelegd.