Daklozen blijven liever in de kou

Om hen tegen de kou te beschermen, pakken Etterbeek en Brussel-Stad daklozen op die niet naar een opvangcentrum willen. Dat zij liever buiten blijven, is verrassend, maar niet onbegrijpelijk. “Ik heb daar een keer geslapen. De volgende dag waren mijn schoenen weg.”

Diefstal is reden nummer één waarom daklozen ’s nachts niet naar een opvangcentrum willen. Boualem zit goed ingeduffeld aan de hoofdingang van het Centraal station. Achter hem ligt een stapel dekens. “Het zijn die dekens die ze stelen, als ik naar Samusocial ga.”

Hij slaapt liever buiten, wat verderop, samen met een kameraad. “De kou valt wel nog mee onder al die dekens”, zegt hij. “Het ergste zijn je voeten.”

De man ziet er fris uit, in tegenstelling tot zijn lotgenoten aan de achterkant van het station. Drie vrouwen en drie mannen houden er de wacht rond een matras, waar onder dikke dekens iemand ligt te slapen. Het ene blik Gordon Finest Gold na het andere wordt opengetrokken.

“Ze hebben in de opvang mijn valiezen gepakt”, zegt Nathalie. “Maar dat is nog niet alles. Kijk.” Ze neemt haar muts af en toont haar korte, warrige haar. “Dat hebben zij gedaan”, klaagt ze. “En ze had vroeger zo’n mooi, lang haar”, zegt haar vriendin. Waarop Nathalie in tranen uitbarst.

Dag zonder schoenen

“Ze doen dat om hygiënische redenen”, legt Alexandre uit, een Fransman van 25. "Ze had luizen. Zelf ga ik ook nooit meer naar Samusocial. Ik heb daar één keer geslapen. De volgende dag waren mijn schoenen weg.”

Hoe hij zich warmhoudt? Overdag wandel ik veel, of ik warm mij op, binnen in het Centraal Station.” En ’s nachts? “Tja…” Het lijkt hem niet veel te deren, maar als hij de foto’s bekijkt die zonet van hem genomen zijn, schrikt hij van de tol die het straatleven eist.

Geld of warmte

Naast diefstal is er nog een andere reden waarom daklozen opvangcentra schuwen. In de lange gang tussen het trein- en metrostation staan drie oudere mannen, die overdag noch ’s nachts naar de opvang gaan. “Je moet daar al om zes uur ’s avonds aanschuiven, terwijl ik dan net het meeste geld en sigaretten ophaal met mijn mondharmonica.”

Terwijl hij een demonstratie ten beste geeft, zit zijn vriend te rillen van de kou. Hij is bijlange na niet dik genoeg gekleed, en alles wat hij heeft zit in één plastic zak. “Je kunt ons het meest plezier doen met dekens”, zegt hij. Desondanks gaat hij evenmin naar een daklozenopvang. “Is dat met aparte kamers? Neen? In Frankrijk wel.”

Drie veiligheidsagenten van de MIVB komen langs, en vragen de mannen of ze dan toch niet alstublieft ergens naar binnen willen. “Normaal mag je hier niet slapen, maar met dit weer zetten we niemand buiten”, zegt de kleinste. De agenten herhalen hun vraag meermaals, maar die valt in dovenmansoren. "Ze willen hun vrijheid niet opgeven”, zegt de kleinste opnieuw. “Dat en de diefstallen.”

De derde man drinkt en praat mee, maar heeft naar eigen zeggen een appartement. “Ik kom hier om hen te steunen, af en toe iets te geven”, zegt hij. “Maar voor hem”, en hij wijst op de mondharmonicaspeler, “is het eigenlijk al te laat. Toon eens je buik”, roept hij. De man luistert, en we zien een huidziekte die vrij spel heeft. Of hij daarmee al naar de dokter is geweest? “Ik heb van Samusocial eens een pommade gehad”, zegt hij. “Meer niet.”

Deze daklozen zullen vannacht toch naar de opvang moeten, want Brussel-Stad is na Etterbeek de tweede gemeente die dat verplicht. Het Roma-koppel aan Flagey, Elsene, kan vannacht wel nog buiten blijven slapen. Ook zij schudden neen bij het horen van het woord Samusocial. Verder communiceren lukt niet, maar hun gezicht spreekt boekdelen – de huid asgrauw, het oogwit niet langer wit maar gelig. En dan moet de ergste koude nog komen.