Een maand na 'Operatie Opkuis' in het Zuidstation: 'De problemen zijn verschoven'

Een maand geleden voerde de politie een grootscheepse controleactie uit onder de noemer 'Operatie Opkuis', een reactie op de toenemende onveiligheid in de stationsbuurt. Het Zuidstation en zijn omgeving lijken er vandaag properder en veiliger bij te liggen dan toen. Toch zegt de situatie in de onmiddellijke omgeving van het stationsgebouw niet alles, vinden buurtbewoners. Volgens hen is het probleem simpelweg verschoven.

Onder de informatieborden met vertrektijden in de stationshal troepen mensen samen, terwijl reizigers naar de perrons lopen met rolkoffers in de hand. Vrijdagmiddag is het behoorlijk druk en lijkt alles normaal in Brussel-Zuid. Dat zou een evidentie moeten zijn, maar is het niet. Een maand geleden domineerde het drukste treinstation van het land nog dagelijks het nieuws. Vuiligheid en onveiligheid. Daklozen, drugsverslaafden. Diefstallen en gewelddadige vechtpartijen. Op het eerste zicht lijkt daar vandaag nog maar weinig van te zien.

"Overdag lijkt de toestand hier wel licht verbeterd te zijn," zegt vijftiger Alain, terwijl hij op zijn trein wacht. "De politie en Securail zie ik hier geregeld patrouilleren." 's Avonds is het anders, zegt hij. "Als je hier met de laatste trein toekomt, hangt hier echt een smerig sfeertje. Dan zie je vooral aan de stationsingangen daklozen rondhangen, en als die teveel gedronken hebben vechten ze met elkaar." Dat is volgens Alain, die geregeld de Thalys naar Parijs neemt, ook de laatste weken nog niet veranderd. "Maar in Parijs is het nog erger aan het Gare du Nord. Hier aan het Zuidstation heb ik bijvoorbeeld nog nooit mensen drugs zien spuiten."

Vorige maand berichtten de Mediahuis-kranten dat er jaarlijks evenveel misdrijven plaatsvinden rond Brussel-Zuid als in alle stations van de dertien Vlaamse centrumsteden samen. Nog geen week later kondigden premier Alexander De Croo (Open VLD) en minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) aan dat ze stappen zouden ondernemen om de veiligheid en leefbaarheid van de stationsomgeving te verbeteren.

Een eerste stap werd gezet met 'Operatie Opkuis': een indrukwekkende politiemacht ontplooide zich eind augustus in en rond het station. Terwijl tientallen mensen werden gearresteerd, gingen kuisploegen aan het werk. Die actie werd enkele dagen later herhaald.

Volgens De Croo zouden zulke acties tweewekelijks plaatsvinden, al hebben veel treinreizigers niet meteen de indruk dat dat veel uithaalt. "Ik neem hier geregeld de trein en ik heb niet meteen de indruk dat er veel veranderd is. Het station is misschien wel iets netter geworden, maar wij voelen ons nog altijd onveilig," zegt Texx, een adolescent met groen haar, wanneer hij het station verlaat via de Fonsnylaan. "Mijn rugzak is hier al eens gestolen geweest, daarom let ik altijd op. En je ziet hier nog altijd rare mensen rondlopen, c’est un truc de fou."

Ook bij andere treinreizigers horen we gelijkaardige signalen. Veel mensen voelen zich zelfs overdag niet helemaal op hun gemak en houden hun tassen en spullen stevig vast. 's Avonds neemt het onveiligheidsgevoel alleen maar toe.

"Overdag gaat het. Dan zien we wel een lichte verbetering, vind ik," zegt de Brusselse Christelle aan de tramhalte aan het Zuidstation. "Maar 's avonds is het wel wat anders. Dan zie ik nog junkies en dieven – ik herken ze zo – rondlopen. Als ik vrienden ga bezoeken zou ik bijvoorbeeld langer willen blijven, maar ik durf hier niet de laatste metro naar huis te nemen. Daar ben ik te bang voor."

Christelle is niet de enige reiziger die nog altijd melding maakt van de aanwezigheid van drugsverslaafden rond het Zuidstation, al merken wij daar tijdens ons bezoek niets van. Nergens in de onmiddellijke omgeving van het station vinden we sporen terug van crackgebruik. Van de Fonsnylaan tot het Victor Hortaplein, aan de andere kant van het station, liggen de straten er zelfs relatief proper bij.

We nemen de proef op de som en screenen ook zaterdagavond - tussen 23.30 en 00.30 uur - het Zuidstation. De fietstunnel onder de sporen, tussen Fonsnylaan en Veeartsenstraat, is leeg, op een paar stukken karton en een jeansbroek na. In de Frankrijkstraat stroomt net een Flixbus leeg. Vier Nederlandstalige meisjes lopen met hun grote rugzak naar het Victor Hortaplein, waar de vader van een van hen ze staat op te wachten. "In groep voelen we ons niet onveilig," zeggen ze. "Maar alleen zouden we ons hier niet op ons gemak voelen. En het helpt natuurlijk ook dat papa ons hier komt ophalen."

Aan het Victor Hortaplein staan twee combi's van de spoorwegpolitie leeg en achtergelaten. Her en der zitten groepjes mannen soms met blikjes bier, maar zij zien er nuchter uit, rustig keuvelend onder elkaar. Of het beter is, vragen we aan de taxichauffeurs, die naast de hoofdingang op klanten wachten? "Plus ou moins," antwoorden ze. Verder willen ze er geen woorden aan vuilmaken.

De grote groep daklozen die langs de tramhalte kamp maakten, zijn weg. Enkel aan de voetgangerstunnel zien we twee daklozen, het hoofd weggedoken in blauwe slaapzakken, tegen de glazen wand liggen.

Burgerinterpellatie

De situatie in de onmiddellijke omgeving van het stationsgebouw zegt echter niet alles, vinden buurtbewoners. Een groep burgers uit het wijkcomité Vigilance Cureghem wil tekst en uitleg van de gemeente Anderlecht over de veiligheid in de omliggende wijken. Ze zullen deze donderdag een burgerinterpellatie indienen tijdens de eerste gemeenteraad van Anderlecht sinds het zomerreces.

Cijfers over criminaliteit in en rond het Zuidstation sinds de netheidsactie van een maand geleden kon de politie nog niet overhandigen. Maar volgens de buurt verschuift het probleem simpelweg. "Zij zien dat het station de voorbije maand wel netter is geworden, maar hun eigen wijk vlak ernaast niet," vertelt Eric Vandezande van burgerbeweging 40 comités, die zich aansluit bij de interpellatie.

"Integendeel, de problemen zijn verschoven. In Kuregem is nu meer dakloosheid op straat, meer drugshandel en er wordt meer ingebroken bij particulieren. Als de criminaliteitscijfers in het Zuidstation al zouden dalen, kunnen ze net zo goed stijgen in de omliggende straten. En het zou mij ook niet verbazen dat de situatie in het Noordstation blijft verergeren. Daar is sinds deze zomer nog niets gebeurd."