'Een moeder met een baby van vier maanden kunnen we geen opvang meer garanderen'

In het opvangcentrum voor dakloze gezinnen in Oudergem staan hulpverleners voor harde keuzes. Van de ongeveer 300 bedden worden er 130 geschrapt. "We worden gedwongen om gezinnen met kinderen op straat te zetten."

In een oud kantoorgebouw in Oudergem beheert Samusocial sinds februari een opvangcentrum voor gezinnen met specifieke kwetsbaarheden. Meer dan driehonderd mensen namen er twee maanden geleden hun intrek. "Kunnen jullie ervoor zorgen dat de locatie van het gebouw niet herkenbaar is?", vraagt een medewerker van het centrum wanneer we buiten enkele beelden maken.

In het gebouw verblijven alleenstaande mannen en vrouwen met zware medische problemen, maar vooral ook gezinnen, zwangere vrouwen en alleenstaande moeders, die vaak huiselijk geweld ontvlucht hebben. "We hebben al meegemaakt dat een ex de plek herkende en voor de deur stond om de vrouw een pak rammel te geven."

De toekomst van het centrum is onzeker. De mensen die hier verblijven hadden tijdens de pandemie onderdak gevonden in een hotel dat ter beschikking was gesteld. Toen het de commerciële activiteiten wilde hernemen, moesten de daklozen vertrekken. Ze kregen een bed in het Oudergemse kantoorgebouw, maar nu moet bijna de helft vertrekken.

"Of ik kan blijven? Ik weet het nog niet, maar er zijn al mensen moeten vertrekken", fluistert Lucie, een jonge alleenstaande moeder uit Ivoorkust, terwijl ze met haar zoontje van anderhalf jaar wacht voor het kabinet van een arts. De bewoners van het opvangcentrum kunnen hier elke week rekenen op de hulp van verplegers en een arts van Dokters Van de Wereld. "Gratis", knikt Lucie, die bij Samusocial belandde nadat ze van huis is weggevlucht door partnergeweld. "Wie hier verblijft, heeft geen geld om naar de dokter te gaan of om medicijnen te kopen."

Baby met kanker

's Avonds schuiven nog meer moeders aan met hun baby of peuter om op consultatie te gaan. Maar het type profielen dat aanklopt bij de arts is diverser dan dat. "Bijvoorbeeld en man met een niertumor die chemotherapie nodig heeft. Of een zwaar gehandicapte man die hulp nodig heeft om zich te wassen of zwangere vrouwen die op het punt staan te bevallen", legt vrijwillig arts Loic De Doncker uit.

"We hebben hier zelfs een baby van een jaar oud met kanker die in het ziekenhuis chemotherapie ondergaat, maar hier verblijft, terwijl hij in een veel rustigere en veiligere omgeving zou moeten zitten", vult Blanca, verpleegster bij Dokters van de Wereld, aan.

"Hier zijn niet alleen mensen met fysieke, maar ook mentale gezondheidsproblemen. Wat de meesten gemeen hebben is dat ze op de een of andere manier geweld hebben ondergaan. Intrafamiliaal geweld, maar ook geweld tijdens hun migratietraject. We zien veel mensen met een posttraumatische stressstoornis, zelfs bij kleine kinderen."

Selectiecriteria

Naast een bed, bad en brood is het vooral de sociale en medische begeleiding die ervoor zorgt dat de kwetsbare daklozen hier zicht krijgen op beterschap. "Toen ik een jaar geleden bij Samusocial belandde, was ik een puinhoop. Ik kon met niemand praten en isoleerde mezelf de hele tijd. Nu voel ik me beter, al heb ik nog een lange weg af te gaan", zegt Lucie met een schuchtere glimlach. De bezorgdheid op haar gezicht kan ze, net als de andere moeders die we zien in het centrum, moeilijk verbergen.

"Enge gedachten flitsen soms door mijn hoofd. Ik weet niet wat er me te wachten staat en ik zit met veel vragen. Wat nu? Wat als ik moet vertrekken? Ik wil er niet aan denken, maar ik kan niet anders. Ik hoop dat ik kan blijven, maar vrees dat ik binnenkort moet vertrekken."

Dat Samusocial hier 130 bedden moet opdoeken heeft te maken met de afslankingsoperatie waartoe de Brusselse regering de daklozenorganisatie verplicht. Naast de 130 bedden hier worden elders nog eens minstens 200 bedden geschrapt. "We worden gedwongen om gezinnen met kinderen op straat te zetten. Het gaat vaak om kinderen die we hebben zien opgroeien in het centrum, dat is hard voor de mensen op het terrein", zegt verpleegster Blanca.

In het daklozencentrum in de Trierstraat in Etterbeek ging de afslankingsoperatie eind maart van start. Van de 190 mensen moeten er 100 vertrekken. "We moesten toezien hoe éénn van onze patiënten, een vrouw met schizofrenie en psychotische episoden, op straat werd gezet, ondanks haar acute nood aan medische en psychiatrische opvolging", aldus Maité Machado, medisch coördinator bij Dokters van de Wereld.

In het familiecentrum in Oudergem bepalen criteria wie kan blijven en wie niet. De bedoeling is om de meest kwetsbare mensen binnen te houden, maar hoe dan ook staan de hulpverleners in het centrum voor harde keuzes. "Een selectie maken is een heel moeilijke taak. Niemand hier is opgeleid om mensen op straat te zetten", gaat Blanca verder. "Er gelden bepaalde criteria als leeftijd, of iemand chronische ziektes heeft enzoverder. Kinderen jonger dan drie maanden gaan we hier proberen te houden, maar een moeder met een baby van vier maanden kunnen we geen opvang meer garanderen."

"Alsof een baby van vier maanden oud sterk genoeg is om op straat te leven. Op straat lopen ze het risico op hypothermie", stelt vrijwillig arts Loic. "Niemand in dit centrum voldoet volgens ons medisch oogpunt aan het criterium ‘sterk genoeg om op straat te zetten’. Toch worden de medewerkers van het centrum gedwongen een lijst te maken van wie binnenkort zijn boeltje mag pakken. Door de sluiting dreigt al het werk van de artsen, psychologen, sociaal assistenten verloren te gaan."

Overlevingsmodus

Dat is wat alle medewerkers en vrijwilligers van het centrum boos maakt. In het opvangcentrum proberen ze voor een vertrouwensband te zorgen. De begeleiding zorgt voor stabiliteit en medische problemen kunnen er aangepakt worden.

"Op straat zal gezondheidszorg niet meer de grootste bekommernis zijn, maar wel een veilige slaapplek. Mensen gaan terug in overlevingsmodus gaan", besluit Blanca. "We hebben hier veel mensen vooruitgang zien boeken en binnenkort zullen we ze op straat aantreffen in dezelfde staat waarin we ze destijds gevonden hebben. Dat is heel ontmoedigend voor de mensen op het terrein."

Net als haar collega's is Blanca boos op de Brusselse regering en vooral bevoegd minister Alain Maron (Ecolo). Dokters van de Wereld wijst erop dat het aantal daklozen in Brussel volgens de laatste daklozentelling is toegenomen tot ongeveer 6.000 mensen. Bovendien ziet de organisatie de vraag om hulp de laatste tijd alleen maar toenemen. "Bij zowel onze vrijwilligers als onze patiënten zakt ons de moed in de schoenen.”