Enfant terrible: Niels Goulem, ornitoloog/bioloog

Ik zag het niet zitten om de hele nacht in de koude te blijven staan, en heb mijn microfoon goed ingeduffeld in een sok en een plastic zak, als bescherming tegen de regen en de kou. ‘s Anderendaags heb ik sonogrammen gemaakt van de geluiden (grafieken van de opnames, red.) om er al de vogelroepen uit te filteren. Behalve veel lijsters hoorde ik ook ineens de roep van een waterhoen.

Terwijl er in mijn buurt helemaal geen water te vinden is. Ik wist zelfs niet dat het waterhoen een trekvogel was, of zelfs maar dat die zijn tocht onderneemt in het donker. Dat was gewoon mindblowing! Sindsdien heb ik me betere microfoons aangeschaft en maak ik bijna elke nacht tijdens de trekperiode opnames.

Nu ik in Brussel woon, registreer ik de vogel­geluiden vanop mijn terras in Etterbeek, in stereo. En je zou het niet denken, maar er is hier ongelooflijk druk vogelverkeer ‘s nachts. Waarschijnlijk heeft dat te maken met het feit dat Brussel ook in de nacht een sterke lichtbron blijft. De trekvogels worden daardoor aangetrokken, maar ook door gestresseerd. Waardoor ze net meer beginnen te roepen. Ik registreer in Brussel dus opvallend meer, én meer verschillende vogelgeluiden dan in Moeskroen bijvoorbeeld.

Een van de redenen waarom vogels ‘s nachts naar het zuiden trekken, is veiligheid. De meeste roof­vogels jagen niet in het donker, en zelfs een uil die een uitstekende jager is, krijgt hen dan nauwelijks te pakken. En allicht speelt ook de meteo een rol, de wind gaat ‘s nachts vaak luwen bijvoorbeeld. Maar eigenlijk weten we het nog niet zo heel goed. Nachtelijke geluidsobservaties van vogels zijn behoorlijk recent. Het is pas nu dat er een heel netwerk tot stand komt van mensen die zich ermee bezighouden en tot telkens weer nieuwe bevindingen komen.

De meest verrassende ontdekking? De ortolaan. Ik heb hem zeker al twintig keer gehoord sinds ik begin augustus weer ben beginnen te capteren. Het is een zeldzame én bedreigde vogel. De meeste vogelkenners waren er heilig van overtuigd dat hij enkel overdag trekt. Niet dus. Zelfs op Europees niveau is dat nieuwe informatie van onschatbare waarde, voor de wetenschap, maar ook voor de vogelbescherming.

Wat ik verder nog met Brussel heb (lacht)? Ik woon hier heel graag, al mis ik in het straatbeeld wel groen, natuurlijk. Maar ça bouge bien in deze stad, en ik hou van het hybride karakter, om het even in biologische termen te zeggen. Ik ben de zoon van een Vlaamse moeder en Franstalige vader, misschien dat ik me daarom hier zo goed thuis voel. In tegenstelling tot mijn vogel-vrienden ben ik zeker niet van plan om hier weg te trekken (lacht).