Foyer (5): Niet gewoon vertalers

Oxana, Syzana, Nora, Michaëla: Foyers interculturele bemiddelaars hebben namen als liedjes uit alle windstreken. Elke ochtend vliegen ze uit over heel Brussel om mensen bij te staan in de gezondheidszorg en sociale dienstverlening. Een CLB overlegt met ouders die alleen Berbers spreken: Zakya komt helpen. Kind & Gezin gaat op huisbezoek bij een Turkse familie: Songül kan mee.

'I n 2011 kregen we zo'n 3.800 oproepen," specificeert coör­dinatrice Hamida Chikhi. "Wij streven naar zelfredzaamheid van onze klanten. Normaal gezien maken we onszelf in vier, vijf keer overbodig. Tegen dan hebben onze klanten meestal voldoende inzicht in de situatie om het zonder ons te redden."

Zo is er het voorbeeld van een Kroatische familie met een kind dat speciale zorgen nodig heeft. De familie snapt niets van al het volk dat over de vloer komt: een verpleegster, een psycholoog, een sociaal assistent. Dankzij de uitleg van de interculturele bemiddelaar wordt de rol van elke verzorger duidelijk en is de familie in de wolken over de begeleiding.

Sinds 1992 kan de Foyer dankzij het Brussels Hoofdstedelijk Gewest negen mensen in dienst nemen met een geco-statuut, terwijl de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) de coördinatie van het project financiert. Hamida Chikhi legt uit dat de bemiddelaars niet zomaar tolken zijn. "Ze leren nog allerlei andere zaken zoals omgaan met de mensen, of de nodige informatie verstrekken. Toen ik zelf als verpleegster werkte, moest ik soms tolken voor Marokkaanse patiënten, maar zonder enige opleiding ging mij dat echt niet goed af."

Interculturele hulp in het UZ
Gökben is een van de interculturele bemiddelaars. Twee ochtenden per week gaat ze naar het UZ in Jette. Alle patiënten met een naam die Turks lijkt, kunnen een bezoekje van haar verwachten.

Nu is er bijvoorbeeld een Turkse jongen van zestien jaar die pas in België is komen wonen en de controle over zijn diabetes verloor. De jongen is in de wolken over de goede zorgen in het UZ, al werd hij ook in Turkije goed verzorgd. Toch zijn er verschillen, die hem fascineren. Zo heeft hij vandaag voor het eerst een boterham met confituur mogen eten. De diëtiste heeft veel werk gestoken in het opstellen van haar voedingsadvies en heeft samen met Gökben een Turks kookboek doorgenomen om haar raad aan te passen aan de Turkse eetgewoonten.

"Dat is het gevolg van ons werk als interculturele bemiddelaars hier," legt Gökben uit. "Wij helpen het medisch personeel in acute situaties, maar de gevoeligheid voor het interculturele vindt ook los van onze concrete aanwezigheid haar weg in de werking van het ziekenhuis. Omgekeerd moeten we vaak aan patiënten uit andere culturen uitleggen hoe het ziekenhuis werkt. Voor moslims is een ziek familielid bezoeken een goede daad, maar natuurlijk mogen ze niet met te veel tegelijk op bezoek komen en moeten ze zich aan de bezoekuren houden. Als je dat rustig uitlegt, begrijpen de mensen dat."

Ria Vanschoenwinkel van het UZ bevestigt het belang van de interculturele bemiddelaars in het ziekenhuis. "Wij moeten instaan voor een goede gezondheidszorg. Om een juiste diagnose te kunnen stellen, moeten we met de patiënten kunnen praten. Als een patiënt geen Nederlands of Frans spreekt, halen we er een interculturele bemiddelaar bij. Daardoor kunnen we sneller en veiliger een juiste diagnose stellen. In vergelijking met gewone tolken zijn de interculturele bemiddelaars van de Foyer beter voorbereid op tolken in een medische context en op het vertalen van de cultuur. Ze kennen het geloof, de eetgewoonten, de rituelen bij het wassen van overledenen,... Mensen kennen hun weg vaak niet in de gezondheidszorg. Mede dankzij de bemiddelaars worden ze wegwijs gemaakt, zodat ze zich zekerder voelen en alles beter gaat."

Het ziekenhuis is ook begonnen met informatiesessies in het Turks. De lessenreeks omvat thema's als roken, moeilijke kinderen, diabetes, gezonde voeding, de structuur van de gezondheidszorg. "Iedereen was enthousiast. De deelnemers brachten zelfs koekjes mee en maakten er een feest van," zegt Vanschoenwinkel met een glimlach. Nu is het de bedoeling om de lessen ook in het Marokkaans aan te bieden.

Roma helpen Roma
Bij de Foyer is er nog een tweede dienst bemiddelaars, toegespitst op de Roma. De Roma-bemiddelaars zijn bijna allemaal zelf Roma. Hun prioritair aandachtspunt is onderwijs. "Scholen waar Romakinderen naartoe komen, kunnen met ons contact opnemen en ondersteuning vragen," legt coördinator Koen Geurts uit. "We sluiten een soort samenwerkingsakkoord met die scholen. In de eerste plaats moeten de scholen ons alle ongewettigde afwezigheden doorgeven. Wij gaan dan naar de ouders om na te gaan waar het probleem ligt en om ze te motiveren om hun kinderen naar school te laten gaan."

De statistieken spreken boekdelen: dankzij deze eenvoudige ondersteuning is het percentage ongewettigde afwezigheden in korte tijd met meer dan dertig procent afgenomen. Het contact met de families in verband met het schoolgaan van de kinderen vormt de basis voor een uitgebreider contact. In vele gevallen groeit er een goede relatie, waardoor de kinderen niet alleen veel minder afwezig zijn op school, maar ook andere problemen worden aangepakt.

De Romabemiddelaars helpen ook OCMW's en andere overheidsdiensten als die communicatieproblemen hebben met Roma. Zowel op Europees, Belgisch als Vlaams niveau beweegt er van alles om de problemen van Roma aan te pakken, al staat er vooral veel op papier en is er nog weinig concreet. Door hun werk zijn de mensen van de Dienst Roma en Woonwagenbewoners van de Foyer de eersten om vast te stellen dat er nog veel werk aan de winkel is. "Als we de problemen erkennen, kunnen we ze aanpakken, en dan zijn we al een stap verder," redeneert Koen Geurts, die graag zou zien dat de rol van Roma-bemiddelaars structureel erkend werd.

Biser, die van Bulgarije naar Brussel verhuisde om mee te werken aan een Europees project rond Roma, en die nu voor de Foyer werkt, legt uit dat de problemen van Roma in hun thuisland vaak nog veel groter zijn: "Zelfs het meest armoedige leven hier in België is nog beter dan het leven van veel Roma in Bulgarije." Maar, vindt Geurts, "voor wat hoort wat. Je kunt niet verwachten dat de overheid alles voor je doet en dat je zelf niets hoeft terug te doen. Die boodschap proberen wij over te brengen. Anderzijds zouden overheden Roma meer moeten betrekken bij het uitstippelen van het beleid en het oplossen van problemen. Zo voelen ze zich er mee verantwoordelijk voor."
Jo Govaerts

Volgende week sluiten we de reeks over de Foyer af met een bezoek aan de dienst Rechts­bescherming