Handelaars Zavel verenigd tegen diefstal: 'Ook kerkgangers houden we in de gaten'

“De toestand is niet veel slechter of beter dan vroeger,” zegt hij. “Deze wijk is nog steeds geprivilegieerd. Wel waren er de laatste tijd wat meer diefstallen op de parking (het plein, red.). Daarom hebben we nu sinds een maand of vijf dit BIN. Of het werkt? Ik denk vooral preventief. Het schrikt boeven af.” De boeven in kwestie zijn vooral zakkenrollers en winkeldieven. Handelaars waarschuwen elkaar hiervoor via posts in een WhatsApp-groep, het kloppend hart van het BIN.

Beelden

Op het verwarmd terras van Pop-up Sablon toont coördinator Jean-Charles Harzé ons de berichten uit de groep. Met tussenpozen van enkele uren tot enkele weken worden foto’s van verdachten gepost met als onderschrift: ‘Couple de voleurs.’ Of: ‘Ce monsieur est un pickpocket.’

“De beelden zijn eigenlijk foto’s van beelden van de bewakingscamera’s,” legt Harzé uit. Zelf is hij behalve coördinator ook uitbater van de bloemenwinkel l’Atelier en Herbe, aan de overkant. “Het gaat hier niet om mensen die er een beetje verdacht uitzien, maar om personen van wie een diefstal op beeld vastligt. Deze WhatsApp-groep hadden wij eigenlijk al. De meerwaarde van het BIN bestaat er nu in dat we een rechtstreekse lijn hebben met de politie, die het opvolgt.”

En dat is exact waar Harzé verantwoordelijk voor is. Hij bundelt de relevante info uit de WhatsApp-groep en stuurt die via e-mail door naar de buurtregisseur van de lokale politie. Die zit niet in het WhatsApp-groepje – zoiets is in België verboden.

“Hier aan de Zavel gaat het vooral om diefstallen zonder geweld,” zegt Harzé. “Maar ook als de glasbol overloopt of de verlichting niet behoorlijk werkt, geef ik dat door. Die zaken dragen immers ook bij tot het onveiligheidsgevoel. De buurt­regisseur dispatcht dat dan. Afhankelijk van het probleem komt de wijkagent langs, zijn er extra patrouilles, vervangt de Stad Brussel een lamp of komt Net Brussel de glasbol legen. Hoewel … van alle betrokken partners is Net Brussel het moeilijkst tot actie te verleiden (lacht).”

Een multidisciplinaire aanpak dus, wat een van de sterktes van het BIN is. “Dat, en het feit dat we ons gehoord voelen,” zegt Harzé. “Want behalve extra patrouilles of een doorverwijzing, informeert de politie ons ook geregeld. Over een opgeloste zaak, over nieuwe diefstaltechnieken of over een nieuwe plaag in de buurt.”

Rolex-rollers

Dé plaag die de Zavel momenteel teistert, zijn horlogedieven. Dat zegt althans Bettina Merelle, die vanuit de betrokken politiezone verantwoordelijk is voor de opstart van de BIN’s. “Ze gaan professioneel te werk,” zegt Merelle. “De zakkenroller vraagt het slachtoffer de weg, waarna hij hem vriendelijk bij de pols neemt om hem te bedanken. Even later merkt het slachtoffer dat zijn horloge weg is.”

Een handelaar aan de Zavel raakte zo zijn Rolex van 12.500 euro kwijt. Maar … een van de Rolex-rollers werd even later gevat, dankzij informatie uit het BIN. Op de WhatsApp-groep kan het bericht dan ook op veel felicitaties rekenen, de handelaars voelen zich gesterkt in hun keuze voor een BIN.

“We zien het ook aan de populariteit ervan,” zegt Merelle. “Elke maand komen er nog handelaars bij.” Zij informeert nieuwe leden, maar ziet er ook op toe dat ze zich aan het ondertekend reglement houden. “Het is niet de bedoeling dat burgers of handelaars zelf met honden patrouilleren, of het recht in eigen handen nemen. Als dat toch gebeurt, kunnen we iemand uit de groep gooien. Maar ik ken eigenlijk geen enkel BIN waar dat al is moeten gebeuren.”

Goed voor de sfeer

Hoewel het Zavel-BIN een succes lijkt, kan Merelle niet zeggen of het effectief de criminaliteit doet dalen. Ook academici reageren terughoudend. “In België is er vrijwel nog geen onderzoek gebeurd naar de effectiviteit van BIN’s,” zegt professor Wim Hardyns (UGent). Net daarom is hij in opdracht van Binnenlandse Zaken een groot onderzoek begonnen.

“Uit buitenlands onderzoek blijkt dat vooral het subjectieve veiligheidsgevoel en de sociale cohesie verbeteren,” zegt hij. “Men weet bij wie men bij problemen terechtkan, waardoor men zich veiliger voelt. En men leert de buren kennen. Maar of het ook de criminaliteit doet dalen, is op dit moment onduidelijk.”

Ook voor Jo van der Stichelen, coördinator van het BIN op het Kasteleinsplein, is het dubbel. “Hier zijn het vooral OCMW-cliënten die de hele dag drinken, en vlees en alcohol uit de winkels stelen. Wij geven dat door en de politie doet daar wel iets mee, die samenwerking loopt vlot. Maar op het einde van de rit is het aan justitie, en dan loopt het vast. Een uur later zijn die mensen weer vrij. Wij moeten aanvaarden dat een groep van mensen niet vervolgd wordt.”

Voor professor Hardyns staat het als een paal boven water dat er voor een succesvol BIN ook effectief gevolg moet worden gegeven aan de vaststellingen die de leden doen. “GAS-boetes kunnen goed helpen voor kleinere vormen van overlast. Maar bij daklozen is dat natuurlijk weinig effectief. Je moet die mensen een ander perspectief kunnen bieden, en dat is een werk van lange adem.”

God ziet alles

Moeten de handelaars zich dan maar tevredenstellen met een beetje meer sociale cohesie en een veiliger gevoel? “Toch niet,” zegt Daniel Van Steenberghe, voorzitter van de kerkfabriek van de Onze-­Lieve-Vrouw ter Zavelkerk. “Preventief werkt het wel. Als handelaars ons waarschuwen voor twee verdachten die al drie keer voorbij zijn gekomen en zich vreemd gedragen, dan is onze toezichter extra waakzaam. En kan hij een diefstal vermijden.”

Een diefstal in het huis van God, gebeurt dat vaak? “Mensen denken dat de kerk een veilige plaats is, maar dat is niet meer zo,” zegt Van Steenberghe.

“Er zijn lieden die de handtassen in de kerk in de gaten houden of de kerkdienst komen verstoren. Zo was er laatst een vreemde jongeman die ook tijdens de misviering bleef rondstappen. We vermoedden dat hij op de communie wachtte, om dan de op de stoelen achtergelaten handtassen te stelen.

Maar omdat hij ook een zakje in zijn hand had, voelde een diplomaat zich zo onveilig dat hij onmiddellijk de politie belde. Die is discreet binnengekomen en achter hem gaan zitten. Ze tikten hem op de schouder, vroegen hem om mee te komen en hebben zeer hoffelijk de kerk verlaten. Van hem, maar ook van andere potentiële pickpockets, nemen we foto’s met onze gsm, zodat we de handelaars kunnen waarschuwen. En zij ons. Neen, wij hebben waarlijk geen moment geaarzeld om bij te dragen aan het buurtnetwerk.”