Haren: Het witloof aardt niet meer

Wat er op oudejaarsavond in Haren is gebeurd, weten alleen de buurtbewoners. Hun talk of the town verhult een groter probleem: er is in Brussels kleinste deelgemeente haast geen gemeenschapsgevoel meer, wat vroeger wel anders was. Hoe komt dat? Het verhaal begint bij frustratie over hangjongeren, gaat over groot vandalisme, multiculturaliteit en afwezigheid van politie en eindigt bij de bouw van de gevangenis, en bij de Europese Unie. Drie verhalen.

Geen politie, geen misdaad

H ij wil niet op de foto, en ook niet met naam en toenaam in de krant. Hier noemen we hem Luc. Hij is bejaard, maar woont nog met trots alleen in zijn huis in Haren. Hij is geboren en getogen in die gemeente, spreekt Brabants dialect en weet veel te vertellen. Maar ook is hij bang, bang van de allochtone hangjongeren die vaak voor zijn deur zitten. Ze maken lawaai tot voorbij middernacht, roken joints en laten hopen vuilnis achter op zijn trottoir. Hen aanspreken durft hij niet.

“Vroeger was het simpeler,” zegt Luc. “Iedereen kende iedereen in Haren. De mensen hielpen elkaar zonder morren. Als er bijvoorbeeld witloof moest worden geoogst terwijl het mis was, dan werd dat werk verdeeld. Dat bestaat nu bijna niet meer.” Luc is nog een van de weinige Harenaars die iedere zondag naar de mis gaat.

Bij Luc thuis ademt alles nog sfeer uit. Er is een binnenkoer, een buitentoilet, en in een verloren hoekje zelfs nog wat witloof. Echte grondwitloof. Met smaak verorbert Luc een stuk, rauw, want hij heeft wel altijd wat liggen in de koelkast. Decennia geleden had zijn familie nog veel grond in Haren. Een groot deel daarvan werd verkocht, onder meer aan de MIVB, waar nu het tram- en busdepot is.

Luc vindt het benauwend wat er tijdens oudejaarsavond is gebeurd. Hangjongeren richtten toen een ware ravage aan in het centrum van Haren, op een steenworp van zijn huis. Er werd op straat vuurwerk afgestoken, het bushokje sneuvelde en er werd brand gesticht in de brievenbus van het politiekantoor.

In de politie gelooft onze Harenaar al lang niet meer. “Om een patrouille te vragen moet je naar Laken bellen, en dan twee of drie uur wachten.” Een aloud zeer in Haren, en ook wel redelijk absurd, want er is een politiecommissariaat in het centrum, maar alleen voor administratief werk. “Wegens de hervorming om de politie dichter bij de burger te zetten,” zegt men bij de politie zelf, en dit al jaren, zonder zich bewust te zijn van de ironie.

Maar in Haren krijg je dus niet uitgelegd dat je uren moet wachten als je bijna letterlijk van thuis kan binnenkijken bij de politie. “De politie zegt dat er bijna geen misdaad is hier. Tsja, als er geen politie is die vaststelt, dan ook geen misdaad,” zegt Luc.

Rolluiken
J a, hij is op de hoogte van de verschrikking van oudejaarsavond. Maar nieuw is dat niet, zegt dertiger Roger, tevens een schuilnaam. Vorig jaar was het ook van dattum: vandalisme en vuurwerk, en toen sneuvelde de glazen inhoud van Rogers buffetkast door het geknal op straat. “Met die gasten begint het met kleine diefstal, vervolgens groter vandalisme en dat eindigt zo in Syrië,” zegt Roger cynisch.

Openlijk opmerkingen maken wil hij niet meer, want hij is ook bang geworden door wat Haren geworden is. Hij wil wel verhuizen, maar zit vast aan een lening en een renovatie. Nochtans begon hij met goede moed: Roger wilde zich inzetten voor het gemeenschapsleven, geloofde in een nieuw elan voor Haren. Tevergeefs. Al tien jaar gaat het steeds slechter, en wordt de gemeente verlaten door politie en politiek. “Projecten neerzetten kan men wel, het ene grote naast het andere: de NAVO, de gevangenis, sociale woningen,… Op zich vind ik dat niet zo’n groot probleem, maar wel als men tegelijkertijd niet in een gemeenschapsleven investeert. Voormalig Brussels burgemeester Freddy Thielemans heeft ooit voorgesteld dat er een poppentheater naar Haren zou komen, als compensatie voor de gevangenis. En hij werd kwaad als wij dat dan niet goed genoeg vonden. Stel je voor.”

De malaise gaat echter dieper dan geld en politiek, zegt Roger. Je kan geen geld aan de gemeenschap besteden als er geen gemeenschap meer is in een dorp. “Het is te multicultureel geworden. Mensen houden er diverse opvattingen op na over wat goed en slecht is, over netheid, vuilnis en straatlawaai. Zo kan je niet samenleven volgens dezelfde norm. Ik kan geen opmerkingen meer maken over iemand die zijn blikje in mijn voortuin gooit als ik aan het wieden ben zonder een scheldpartij te riskeren. En als ik ga klagen over een illegale garage in de straat word ik agressief weggejaagd, met het bevel me niet te moeien. Sommigen in het dorp houden de moed er in en zeggen dat we met liefde naar de mensen moeten kijken. Ik wil wel, maar het helpt niet meer.”

In het dorpscafé ‘The Old Times’ bevestigt men het gebrek aan normen en waarden. “Er zijn verschrikkelijke dingen gebeurd op oudejaarsavond, ja. We hadden een feestje met ongeveer twintig mensen en hebben het zien gebeuren. Tussenbeide komen doen we niet. Net zoals iedereen: rolluiken naar beneden.”

Nochtans oogt het café geen naar, verzuurd oord: aan de toog hangen bordjes met flauwe grappen over drank, en in het café ligt een hond gezellig op de grond, terwijl hij de stamgasten gedoogt. Men hoort hier nog veel Nederlands, en het leven gaat hier zijn gang. De waardin is Franstalig, maar kent haar klanten bij naam. Hetzelfde geldt voor het Turkse snackhuis ernaast: er wordt hard gewerkt, de sfeer is joviaal, en men hoort er onBrussels veel Nederlands.

Overheidsschuld
‘P arlementsleden kunnen hun werk niet meer grondig doen. We kunnen het contract tussen de federale overheid en het consortium dat de gevangenis van Haren bouwt niet inkijken, dus waarschijnlijk zijn er alleen mondelinge afspraken gemaakt tussen overheid en privé. Wij kunnen dus niet controleren hoeveel de bouw en het onderhoud van de gevangenis door een privébedrijf zal kosten.”

Aan het woord is Olivier Maingain, parlementslid en voorzitter van Défi, de opvolger van het FDF. Maingain is een jurist in hart en nieren, en refereert aan de grondwet om zijn punt kracht bij te zetten. De grondwet stipuleert immers in twee artikelen dat volksvertegenwoordigers alleen hun controlerende macht kunnen uitoefenen als ze begrotingen en rekeningen van de staat kunnen inkijken. Vermits een resem volksvertegenwoordigers – niet alleen Maingain – al tevergeefs gevraagd hebben om het bewuste contract in te kijken, en hen dat nooit werd overhandigd, concluderen zij dat het contract misschien zelfs niet bestaat. Volgens onze eigen informatie bestaat er wel een ontwerp, maar is dat momenteel nog het voorwerp van onderhandelingen. Zolang die duren, worden er geen details bekendgemaakt, ook al omdat dat zou kunnen betekenen dat de privé-investeerder zich terugtrekt. Maar dus: Maingain en co hebben een punt.

“Eigenlijk gaat het probleem veel dieper,” zegt econoom François Licoppe. “Door het beleid in de Europese Unie dat erop gericht is lidstaten geen schulden meer te laten maken en hen zo te dwingen om publiek-private samenwerkingen op te zetten voor basisinfrastructuur, kunnen volksvertegenwoordigers hun macht eigenlijk nooit meer uitoefenen. Het is immers nooit in het belang van een privébedrijf om details bekend te maken over pps-contracten.”

Licoppe verwijst aanvullend naar Eurostat, het Europese agentschap voor de Statistiek, dat dit beleid consequent doortrekt en zelfs schulden van het privébedrijf weergeeft als overheidsschuld, waardoor de riem nog verder wordt aangetrokken.
Licoppe is wel verbonden aan het actiecomité tegen de bouw van de gevangenis, maar zegt onafhankelijk te werken. Hij heeft in het verleden voor diverse Belgische grootbanken gewerkt, maar trok zijn conclusies na de financiële crisis van 2008. “Het systeem is rot,” klinkt het. “Men dwingt staten, en dus ook burgers in een financieel keurslijf. En ondertussen moeten ze hun mond houden.” Het is een oproep waarachter naast Défi ook de partijen CDH, Groen-Ecolo, SP.A en PVDA zich scharen. Zij proberen alsnog het contract tussen overheid en gevangenisbouwheer vast te krijgen – via parlementaire weg.