Hoe het hoger onderwijs grensoverschrijdend gedrag wil helpen voorkomen

Condooms, een bootcamp, een sessie 'weerbaarheid op stage' of een alcoholverbod tijdens studentendopen. Hiermee gaan de Brusselse universiteiten en hogescholen dit academiejaar aan de slag om grensoverschrijdend gedrag op en rond hun campussen te helpen voorkomen. “Sinds de opstart van de initiatieven zien we een duidelijke stijging van het aantal meldingen. Voor ons is dat een duidelijk signaal dat onze strategie werkt."

Sinds vorig academiejaar volgen de informatie- en sensibiliseringscampagnes rond grensoverschrijdend gedrag elkaar in sneltempo op. De VUB introduceerde Grenswijs: een beleid om grensoverschrijdend gedrag tussen studenten tegen te gaan. Grenswijs maakt op haar beurt deel uit van YANA, het VUB-beleidsplan rond grensoverschrijdend gedrag.

“Sinds de opstart van die initiatieven zien we een duidelijke stijging van het aantal meldingen bij ons meldpunt", zegt VUB-woordvoerder Nathalie Vlaemynck. "Voor ons is dat een duidelijk signaal dat onze communicatie werkt en studenten gemakkelijker hun weg vinden naar het meldpunt. Het toont ook aan dat dit onderwerp nu eindelijk echt besproken wordt. Uiteraard hopen we dat het aantal meldingen snel weer daalt.”

Rol vertrouwenspersonen wordt uitgebreid

Ook de VUB-studentenverenigingen hebben intussen begrepen dat het tijd is om een aantal tradities uit te zwaaien. Een nieuw doopcharter maakte vorig jaar al komaf met de verplichte alcoholconsumptie en de schachtenverkoop, en riep vertrouwenspersonen in het leven. Die rol wordt dit jaar nog verder uitgewerkt, zegt Vlaemynck. “Vertrouwenspersonen zijn een belangrijke schakel in de strijd tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zij vangen de eerste signalen op en moeten daarna doorverwijzen naar de juiste personen of instanties.”

De vertrouwenspersonen aan de VUB zijn vrijwillige studenten, opgeleid door Pimento - een vzw die lichamelijke, relationele en seksuele ontwikkeling bespreekbaar maakt bij jongeren - en Tumult, een vzw die jongeren stimuleert om hun mening te laten horen.

Samen met de bestuursleden van de studentenkringen, kunnen zij zich vanaf dit academiejaar ook aan een ‘poortwachtertraining’ verwachten. “Bedoeling is dat ze daar leren hoe ze snel signalen kunnen oppikken”, zegt Vlaemynck. “Bij grensoverschrijdend gedrag, maar ook wanneer iemand zich slecht voelt. Hoe moet je daar als vertrouwenspersoon op reageren? Naar wie moet je die persoon doorverwijzen?”.

Sinds de functie van vertrouwenspersonen in het leven werd geroepen, werd duidelijk dat er nog onduidelijkheid bestond over hun precieze rol. "Wat kan of moet een vertrouwenspersoon doen? Naar wie moet er in welke situatie worden doorverwezen? Om op dit soort vragen antwoord te formuleren, hebben we een nieuw protocol rond grensoverschrijdend gedrag opgesteld binnen de studentenverenigingen. Je kan het zien als een soort leidraad voor verenigingen en vertrouwenspersonen.”

De cool down-zones waar studenten tijdens TD's en tentfuiven terechtkunnen met vragen, klachten of om even uit te blazen, worden ook verder uitgebreid. "Ook daar is altijd een vertrouwenspersoon aanwezig."

Verder staan er nog samenwerkingen op til met Ask For Consent en Gelijkspel, beide organisaties die werken rond grensoverschrijdend gedrag en workshops aanbieden in het studentenleven. “Doorheen het jaar organiseren we ook nog een aantal kleinere acties. Binnenkort gaan we bijvoorbeeld condooms uitdelen met het opschrift ‘consent is hot’.

Tuchtprocedures

Na de verschillende tuchtdossiers tegen VUB-professoren, besloot de universiteit ook haar personeelsbeleid te herzien.

Concreet krijgen proffen in het huidig model een financiering op basis van het aantal publicaties en projecten. Vanaf oktober zou daar verandering in komen, en wil de VUB die parameters meer op groepsniveau beoordelen. “Op die manier wordt het een collegiale verantwoordelijkheid en een collegiaal proces, waarbij eenieder nadenkt over zijn bijdrage tot het geheel”, zei rector Jan Danckaert daarover eerder al aan BRUZZ.

Odisee hogeschool: nieuwe gedragscode

Odisee Hogeschool trapt het academiejaar voor het eerst af met een bootcamp over grensoverschrijdend gedrag. “Die organiseren we zowel in het Engels als in het Nederlands, aangezien er ook veel internationale studenten les volgen op onze campus”, zegt Marc Ophalvens, bestuurslid van de Odisee Hogeschool. “Ook de algemene studentenraad en de studentenverenigingen zullen op die bootcamp aanwezig zijn.” Bedoeling is dat deelnemers na afloop weten hoe ze grensoverschrijdend gedrag kunnen herkennen, welke valkuilen er bestaan en waar ze terechtkunnen met vragen of klachten.

Vorig academiejaar schreef de hogeschool de krijtlijnen uit voor een gedragscode voor studenten en personeel. "Tijdens die sessie gaat het zowel over seksueel grensoverschrijdend gedrag, als over grensoverschrijdend gedrag in een bredere context. Denk aan vragen als: Mag ik met een student op café? Wanneer kan dit, wanneer absoluut niet? Wat als studenten laten weten dat het niet goed met hen gaat?,...”

De antwoorden op die vragen werden gebundeld in de nieuwe gedragscode: een verzameling van regels voor een “respectvolle omgang met aandacht voor persoonlijke grenzen”.

“Daarin staat heel duidelijk aangegeven wat we als hogeschool verwachten van ons personeel en onze studenten, wat betreft de omgang met mekaar. Bedoeling is om ervoor te zorgen dat grenzen altijd duidelijk zijn en er nooit vervaging kan optreden." De code werd recent goedgekeurd door het onderhandelingscomité en de algemene studentenraad. "Binnenkort trekken we voor het eerst met die code naar onze studentenverenigingen."

Sinds de saga Bart De Pauw, organiseert Odisee ook een sessie ‘grensoverschrijdend gedrag en weerbaarheid op stage’, specifiek voor studenten journalistiek. “Die vraag kwam vanuit de opleiding zelf, omdat ze studenten wilden wapenen voor dit soort voorvallen”, zegt Ophalvens. "Bedoeling is dat de sessie dit jaar wordt uitgebreid naar andere opleidingen. Daarover zitten we binnenkort samen met de algemene studentenraad.”

Erasmushogeschool

Ook aan de Erasmushogeschool wordt samen met de kringen aan een nieuw beleid getimmerd. Sinds dit jaar moeten ze ook hier verplicht over een vertrouwenspersoon beschikken. “Zodat studenten ten allen tijde het gevoel hebben dat ze bij iemand terechtkunnen”, zegt studentencoach Mathilde Huysmans.

“Als een student zich aansluit bij een studentenclub, moet die meteen weten: dit is mijn vertrouwenspersoon, hier kan ik terecht en deze stappen moet ik ondernemen als mij iets overkomt. Op die manier wordt het voor studenten een hele bewuste keuze om in een club te stappen en weten ze waaraan ze zich mogen verwachten.”

Dat de vertrouwenspersoon een medestudent is, moet de stap om hulp te zoeken zo laagdrempelig mogelijk maken. "Iemand die iets heel heftig heeft meegemaakt, ziet het misschien niet zitten om met zijn of haar verhaal naar een personeelslid te stappen. Op zo’n moment kan een medestudent als vertrouwenspersoon erg waardevol zijn en de brug maken naar de vertrouwenspersoon grensoverschrijdend gedrag, een personeelslid dat is opgeleid en ondersteuning kan bieden aan zowel het slachtoffer als de vertrouwenspersoon van de kring."

Daarnaast volgt er dit academiejaar ook een training voor omstaanders, in samenwerking met de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Daarin leren studenten hoe ze correct moeten reageren als ze getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag. Ook de VUB en de KU Leuven organiseerden al gelijkaardige trainingen in het verleden.

Om studenten te begeleiden en valkuilen zo veel mogelijk uit de weg te gaan, moeten studentenkringen het draaiboek van hun dopen op voorhand doorsturen naar de studentencoach. “Staan er bijvoorbeeld zaken in die de deur open zetten voor grensoverschrijdend gedrag? Dan gaan we samen op zoek naar een alternatief. Maar alcohol is sowieso uitgesloten: zowel het bestuur als de schachten moeten tijdens de doop volledig nuchter zijn. Geeft iemand tijdens een activiteit aan dat het genoeg is geweest? Dan moet de activiteit voor die persoon meteen worden stopgezet. Er wordt dan bekeken of de activiteit voor de andere nog kan doorgaan.”