Holebi's: 'We hebben het gehad met zelfcensuur'

Na de homofobe aanval tegen twee mannen, die hand in hand over het Beursplein liepen, recht de holebi- en transgemeenschap van Brussel de rug. Politiestatistieken in Brussel-Stad tonen een daling van het aantal homofobe incidenten, maar het gevoel van onbehagen en onveiligheid blijft groot.

Wat gebeurt er met een mens wanneer een onschuldig gebaar zoals handjes vasthouden of een kus geven, een levensbedreigende daad wordt? Het gebeurde op zaterdag 14 april aan de Beurs. Twee mannen, wat beschonken na een liederlijke nacht, wandelden samen verliefd hand in hand naar huis en werden in elkaar geslagen omdat ze zo over straat liepen.

Wat een schadeloos en teder moment van affectie had moeten zijn, veranderde in enkele luttele seconden in een politieke daad van verzet. Een die geweld uitlokte. Een van de slachtoffers schreef in een Facebook-post niet lang na de aanval dat "hij zich niet zou laten kisten" en dat hij zich niet anders zou gaan gedragen.

Censuur

"Ik weet dat ik m'n gedrag niet zou mogen aanpassen", zegt Thomas*, "maar ik doe het toch. Gek genoeg toon ik hier op straat in het centrum van Brussel mijn liefde minder dan in het buitenland. Misschien is dat omdat ik graag de anonimiteit opzoek, die ik hier minder voel? Ik weet het niet. Maar het is wel opvallend."

Thomas is niet de enige homoman die zo getuigt. Zelfcensuur, jezelf controleren en aanpassen om geen reactie van derden uit te lokken, is haast een standaardpraktijk in holebi-Brussel. "Die zelfcensuur is, zonder het fysieke geweld te vergoelijken want dat is vreselijk, wellicht een van de meest perverse vormen van geweld", zegt Brussels parlementslid voor Groen, Bruno De Lille. Hij is zelf homo en kent het fenomeen (al te) goed.

Het lijkt bij het leven te horen van de gemiddelde homo, lesbienne of transgender. Net zoals de confrontatie met fysiek of verbaal geweld, zowel in de publieke ruimte als in confrontatie met familieleden, vrienden of zelfs de overheid. Maar aan die zekere gelatenheid lijkt een einde te komen.

Strijdvaardig

De zanger en performer Juriji Der Klee, met wie een interview verschijnt in het Pride-nummer van het magazine op 9 mei, heeft "het gehad met die zelfcensuur. Iedereen zou moeten zijn wie hij of zij is. Ik laat me niet meer dicteren door de straat."

Ook bij holebi- en transorganisatie RainbowHouse Brussels, die een kussend protest organiseert aan de Beurs om de publieke ruimte terug te claimen op de homofobe daders, klinkt strijdvaardig. De innige bijeenkomst moet vooral de holebi- en transgemeenschap een hart onder de riem steken. "We willen laten zien dat de publieke ruimte ook van ons is. We willen de mensen die zich onveilig voelen door wat gebeurd is, laten zien dat we bestaan," klinkt het.

Statistiek

"Ik heb niet de indruk dat de situatie verergert, maar ook niet dat ze verbetert", zegt De Lille nog. Nochtans tonen statistieken die de politiezone Brussel Hoofdstad-Elsene bijhoudt het tegendeel. In 2014 registreerde de politie 25 klachten die specifiek homofobe intenties vermeldden, in 2017 waren er dat 10. Dit jaar was de eerste klacht die van het koppel dat vorig weekend werd aangevallen.

"Die cijfers moet je zeker met een korrel zout nemen," zegt politiewoordvoerster Ilse Van De Keere. "Vooreerst weten we dat veel mensen gewoon geen klachten indienen, en ten tweede kan het zijn dat mensen een klacht elders indienen. Dan komt die klacht niet in onze statistieken terecht. Ik kan enkel zeggen: dien klacht in, de politie is er om u te helpen."

De Brusselse regering moedigt vormingen aan bij de politie die het onthaal en de ontvankelijkheid van klachten moet verbeteren. Huidig staatssecretaris Bianca Debaets (CD&V) maakt, net als haar voorganger De Lille, een punt van betere vorming en sensibilisering. En met succes. De politie heeft na het gemediatiseerde voorval van afgelopen weekend ook zelf contact opgenomen met de slachtoffers om hen aan te moedigen om klacht in te dienen.

Macho

"Ik mag het eigenlijk niet zeggen, maar ik heb enkel problemen met moslims", klinkt het vaak in de wandelgangen van de Kolenmarkt, de populaire uitgaansbuurt voor homomannen in de Sint-Jacobswijk. Die wijk ligt vlak naast de Anneessenswijk, waar veel moslims wonen. "Ik wil echt tolerant zijn, en dat ben ik ook, maar ik ben het stilaan beu dat ik altijd de klappen moet opvangen en tegelijk moet tolerant zijn", zegt Karel*. "Waar houdt het op?"

Het lijkt een discussie die onmogelijk te winnen valt. De perceptie bestaat, ook bij holebi's en transpersonen, dat vooral de islam een probleem heeft met homoseksualiteit en overgaat tot agressie.

"Klopt niet," zegt Yves Aerts van de Vlaamse holebi- en transorganisatie Cavaria. "Het gaat over een machismocultuur. De mannen die overgaan tot geweld, en dat is onaanvaardbaar, voelen zich duidelijk geroepen om hun enge idee van mannelijkheid op te leggen aan de rest van de wereld."

"Ja, ik heb al te maken gehad met homofobie hier op straat in Brussel," zegt David*, die in de Anneessenswijk woont. "Maar ook wanneer ik online commentaren op artikels lees. Dat soort opmerkingen raakt mij even hard als een verwensing op straat. Het blijft moeilijk om je eroverheen te zetten."

Verzet

Desondanks groeit het verzet. Door middel van kleine acties, zoals een kiss-in aan de Beurs of een openluchtfeest in het Warandepark. En ook het beleid verandert zachtjes mee. Assertieve Brusselse actieplannen, die de verschillende beleids- en preventieniveaus sensibiliseren en opleiden, dragen bij tot een steeds begripvollere overheid.

Intussen maakt Brussel zich op voor de jaarlijkse Pride-parade, waarbij duizenden holebi's en transgenders en hun vrienden samen feestelijk de publieke ruimte inpalmen en overnemen. Ver weg van zelfcensuur.

* De getuigen wilden liever anoniem blijven. Dit zijn schuilnamen. Hun echte namen zijn bekend bij de redactie.