Honderd jaar Institut Marius Renard, honderd jaar migratie

De Franstalige school Institut Marius Renard in Kuregem viert haar honderdste verjaardag met een tentoonstelling. Die gaat niet alleen over de school, maar ook over migratie. De 650 leerlingen komen er immers uit 67 verschillende landen. "Er moet een echte wil zijn om deze mensen te integreren. In plaats van hen als minderwaardig te beschouwen, moeten we tonen waar zij goed voor zijn." Directrice Barbara Tournay houdt een pleidooi voor migratie en integratie.

"Ik sta klaar voor de revolutie, ook als ze morgenvroeg om kwart na acht begint, maar wie zal er dan nog zijn?", antwoordt Barbara Tournay op de vraag hoe er iets aan armoede moet worden gedaan. Als directrice van een school in Kuregem met technisch en beroepsonderwijs, krijgt ze dagelijks te maken met (kinder)armoede.

Tournay (65) staat aan het einde van haar carrière in het onderwijs, die ze in 1977 begon aan Institut Communal Marius Renard. Die school viert vandaag haar honderdste verjaardag, met een tentoonstelling over - uiteraard - haar honderdjarig bestaan, maar ook over migratie. "Die twee staan niet los van elkaar."

Hoe hebt u uw school zien evolueren?
Barbara Tournay: Om te beginnen is het aanbod veranderd, net als de vraag vanuit de samenleving. Deze school was oorspronkelijk een naaischool, maar vandaag zijn er nog maar weinig leerlingen die hier de richting naaien volgen. Maar daarnaast stel ik vast dat er vandaag veel meer armoede is dan twintig jaar geleden. Er is een sterke verpaupering van de samenleving, waarvan onze school een weerspiegeling is.

Die verpaupering zien we dus ook binnen onze schoolmuren, bij onze leerlingen. Die zijn steeds armer en hebben in sommige gevallen zelfs geen geld voor eten. Dit schooljaar zijn er al verschillende leerlingen flauwgevallen omdat ze niets hadden gegeten. Hier zijn leerlingen die met hun ouders in een auto slapen.

Deze school wordt regelmatig omschreven als een probleemschool.
Tournay: Dit is geen école poubelle. Er zijn zogezegd 'goede scholen', maar dat zijn scholen voor goede leerlingen of rijke kinderen. Dat is niet hetzelfde. In deze school komen veel kinderen aan die door andere scholen werden weggestuurd. Ze komen hier aan in een staat van mislukking. We stellen vast dat deze leerlingen gemiddeld drie jaar achterstand hebben. Gedurende drie jaar werd hen verteld dat ze niets konden doen, dat ze niet goed waren. Ze hebben zo'n negatief zelfbeeld en een gebrek aan zelfvertrouwen, dat dit de grootste uitdaging van onze zogenaamde "probleemscholen" is: hen opnieuw wat zelfvertrouwen aankweken, zodat ze het beste van zichzelf kunnen geven. Zij kunnen dat.

Ik heb hier geen school van imbecielen. Mijn leerlingen zijn even intelligent als die van een groot atheneum, alleen hebben ze hier geen ouders die hen goed opvolgen, die extra lessen betalen. Er zijn hier leerlingen die 's avonds of 's nachts nog snackbars gaan schoonmaken voor tien euro per nacht.

U verdedigt uw school én uw leerlingen?
Tournay: Als u ze kende, zou u hetzelfde doen. Het volstaat om hier een jaar te werken en u zou praten zoals ik dat doe. Ik werk hier al 42 jaar. Ik verdedig niet alleen mijn leerlingen, maar ook mijn leerkrachten, want zij zijn hier binnen twintig jaar nog steeds. Het is belangrijk om de kerk in het midden te houden. Binnenkort ga ik op pensioen en als er een ding is waarvan ik wil dat de mensen het gaan onthouden, is dat ik welwillend ben. Dat is de enige manier om vooruit te gaan. Je moet vertrouwen - ook zelfvertrouwen - hebben, elkaar graag zien en elkaar vooral respecteren.

Is het moeilijk om aan het hoofd van deze school te staan?
Tournay: Aan de lopende band werken is moeilijk, tenzij je je job graag doet. Ik houd van mijn job, van mijn school en van het contact met mijn leerlingen. Het is moeilijk en het zijn lange uren. Nu ik een dagje ouder word, wordt het moeilijker. Mais j'adore.

Hoe zien de leerlingen u? Als een moederfiguur?
Tournay: Eerder als een grootmoeder (lacht). Ze weten dat ze mij kunnen vertrouwen. Begrijp mij niet verkeerd, ik baken ook grenzen af en heb al enkele leerlingen moeten wegsturen omdat er geen andere oplossing was. Maar de leerlingen vertrouwen mij, en ik zal niet zeggen dat ze mij graag hebben, maar ik denk dat ze mij écht graag hebben (lacht). Het is ook een fantastisch team. De leerkrachten staan dicht bij mij, en wie hier begint, blijft hier ook. Leerkrachten blijven hier langer dan gemiddeld.

De school viert deze bijzondere verjaardag met een tentoonstelling. Wat tonen jullie dan?
Tournay: We hebben deze expo opgezet met de leerlingen. Ik wilde onder meer een bord met uitleg over Marius Renard, om te tonen hoe interessant hij was. Hij was een socialist, een syndicalist en een schrijver (van 1939 tot 1946 was hij ook burgemeester van Anderlecht, red.). Hij verdedigde het technisch onderwijs. Maar we wilden geen historische tentoonstelling. We tonen wel de evolutie van onze school, en van de samenleving. Onze school bevindt zich naast het Zuidstation, in een buurt waar een groot deel van de bevolking er gekomen is door immigratie. Die verschillende migratiegolven zien we ook op onze school. Dit jaar tellen we hier 67 verschillende nationaliteiten.

Tot dertig jaar geleden hadden we hier joodse leerlingen. Die zijn er nu niet meer. Ik heb nog het einde van de Italiaanse migratiegolf gekend. Daarna kwamen de Maghrebijnen en de Sub-Saharaanse migranten. Dat is in deze wijk heel zichtbaar. Sinds een jaar of twee zien we hier nu ook meer Roma en Doms. We hebben ook al Syrische kinderen ontvangen, die door de oorlog nog nooit naar school waren gegaan en in sommige gevallen zelfs geen balpen konden vasthouden.

Zorgen die verschillende nationaliteiten op school al eens voor spanningen?
Tournay: Ik ga niet zeggen dat hier nooit een gevecht plaatsvindt, maar dat heeft daar nooit iets mee te maken. Twee Turken - ik zeg maar wat - kunnen wel eens ruzie hebben, maar dat is dan meestal door des histoires de mecs, zulke stommigheden. Twee meisjes hebben hier al eens elkaars vlechten afgetrokken omdat een van hen had gezegd dat de andere geen echte Nike-schoenen droeg. Maar ruzie maken omdat iemand Turk of Marokkaan is, dat bestaat hier niet.

Hoe kijkt u naar integratie?
Tournay: Iemand had eens geschreven dat de moslims vandaag zijn wat de joden gisteren waren. Zo ver zou ik niet gaan. De non-integratie is voor alle migratiegolven gelijk. Voor de verjaardag van onze school hebben we een film gemaakt waarin ik ook de moeder van een collega heb geïnterviewd. Zij was hier aangekomen tijdens de Italiaanse migratiegolf en daar zie ik hetzelfde. Zij werden hier niet warm onthaald en voelden zich niet thuis. Wanneer is dat verbeterd? Toen ze naar school gingen en de ouders gingen werken, toen ze de taal begonnen te leren en hier vrienden maakten. Dan was de integratie voltooid. Dat was zo voor die vrouw die nu zeventig is, maar dat is ook zo voor de twaalf- of dertienjarige leerlingen hier. We weten wat immigratie is, waarom faciliteren we het niet?

Wat moet de politiek dan doen?
Tournay: Er moet een echte wil zijn om deze mensen te integreren. In plaats van hen als minderwaardig te beschouwen, moeten we tonen waar zij goed voor zijn. We moeten laten zien op welke manier zij hebben bijgedragen en hoe ze dat nog kunnen doen. Wij hebben deze werkkrachten nodig, of we zullen ze nodig hebben. De maatregelen die de huidige Vlaamse regering aankondigt, bijvoorbeeld de betaalde inburgering, vind ik schandalig. Ik heb de indruk dat er in Brussel en Wallonië meer een wil is voor een onthaalpolitiek.

Er hangt een citaat van Victor Hugo naast uw bureau. Wat wil u daarmee zeggen?
Tournay: "U hebt niets gedaan, zo lang er onder jullie een deel van de bevolking wanhopig is." Dat is duidelijk, denk ik. Ik heb het citaat opgehangen voor een schepen op bezoek kwam, maar ik denk niet dat hij het gezien heeft. Politici moeten voor de hele gemeenschap werken. Als slechts een deel van de bevolking vooruitgaat en een ander deel niet, kan dat toch niet? Dat kan gewoon niet.