Industriebouw langs kanaal zet Brusselse architectuur op de kaart

De internationale prijs voor twee originele bouwprojecten langs het kanaal is een hart onder de riem voor de nouvelle vague in de Brusselse architectuur. Als de projecten slagen, kunnen ze leiden tot een cultuuromslag.

Terwijl in Brussel steeds meer mensen, ook gezagsdragers, struikelen over de plannen voor de herontwikkeling van het voormalige Rijksadministratief Centrum, zette een internationale architectuurwedstrijd twee totaal andere Brusselse bouwprojecten in de schijnwerpers. Die zijn een stuk kleiner en hebben in de eerste plaats een utilitaire functie, maar ze zijn innovatief en beloven allebei iets bij te dragen aan de stad.

Neem het project van Net Brussel om een nieuwe garage voor vuilniswagens te bouwen langs het kanaal in Heembeek. Dat plan, ontworpen door TETRA architecten, belooft de monotone blinde muren langs de Vilvoordsesteenweg te doorbreken. “In de plaats van een gesloten doos op te trekken in het midden van het perceel, gaan we de randen bebouwen,” zegt Annekatrien Verdickt van TETRA. “In de centrale open ruimte komt er een bos. Het terrein zal zo 20 procent groen zijn. De werknemers zullen er hun boterhammen kunnen eten, maar het zal ook toegankelijk zijn voor mensen uit de buurt.” De ruimte voor het groen werd gewonnen door de vuilniswagens te laten parkeren op het dak van het gebouw.

Daarnaast is er ook het eerder al voorgestelde plan van Inter-Beton om de betoncentrale aan het Vergotedok beter te integreren in de snel groeiende wijk. BC Architects ontwierp een luifel van staal en glas om de overlast door stof en lawaai te beperken. “Dat moet een soort glazen bokaal worden die we over de site leggen,” zegt Ken De Cooman van BC. In de structuur komt bovendien plaats voor de kantoren van Inter-Beton - “met uitzicht op de betonmolens” - én een polyvalente ruimte die een publieke functie kan krijgen. “Zo buigen we het nadeel voor de buurt om in een voordeel.”

Vorige week kregen beide projecten samen de hoofdprijs op de LafargeHolcimAwards, een driejaarlijkse prijs voor duurzame bouwprojecten, dit keer uitgereikt in Marseille. De prijzen worden gesponsord door een grote bouwfirma, maar de jury bestaat uit onafhankelijke academici. Die vonden de gelijkenissen tussen beide projecten zo sterk dat ze twee winnaars kozen.

De parallellen zijn geen toeval. Beide ontwerpen kwamen tot stand via een wedstrijd begeleid door bouwmeester Kristiaan Borret en passen in het stedenbouwkundig Kanaalplan van het Brussels Gewest. Dat pleit voor meer woningen om de bevolkingsgroei op te vangen, maar wil tegelijk de industriële roeping van de kanaalzone bestendigen. De achterliggende idee is dat activiteiten zoals beton maken of afval ophalen - en de bijhorende jobs - zeker hun plaats hebben in de stad. Het komt erop aan die activiteiten beter zichtbaar te maken, de overlast te beperken en waar het kan iets bij te dragen aan de stad.

De nieuwe aanpak met open wedstrijden, breedkijkende opdrachtgevers, zowel publiek als privé, en de gestelde uitdagingen stimuleren ontwerpers om met vernieuwende oplossingen te komen, ver weg van de copy-paste-architectuur en het blind volbouwen met vierkante meters. “Brussel wordt een voorloper” en “Brussel is de place to be voor architecten,” klonk het enthousiast bij de laureaten. Ook de jury had een pluim voor de visie van de bouwmeester en het Kanaalplan. De gelauwerde projecten zijn nog niet gerealiseerd, maar als ze slagen in hun opzet en vervolgens meer mensen kunnen overtuigen van de nieuwe aanpak, kunnen ze Brussel op weg zetten naar een belangrijke cultuuromslag op het vlak van stedenbouw en architectuur. Dan blijken de RAC-plannen misschien een laatste stuiptrekking van de oude, ontransparante projectontwikkeling.