Inventaris met 85.000 objecten uit Africamuseum overhandigd aan Congo

Het Africamuseum en de federale regering hebben donderdag een inventaris overhandigd met 85.000 Congolese objecten aan Congolees eerste minister Jean-Michel Sama Lukonde. Bedoeling is om de herkomst van de stukken te onderzoeken, en na te gaan of ze op een rechtmatige manier in België zijn gekomen. Over objecten die op een illegale manier verworven zijn, wordt nagedacht om ze opnieuw naar Congo over te brengen.

Staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine (PS) trekt de volgende vier jaar 2,4 miljoen euro uit om het onderzoek in een stroomversnelling te duwen.

De voorwerpen komen allemaal uit de periode 1885-1960, de periode waarin België dominant was over de Democratische Republiek Congo. Het gaat bijvoorbeeld over beelden, gebruiksvoorwerpen, maskers, trofeeën en andere objecten. In totaal bevat de inventaris zeventig procent van de volledige collectie van het Africamuseum.

Het museum gaat ervan uit dat het grootste stuk van de inventaris op een eerlijke manier in België is geraakt. Van een aanzienlijk deel is er echter weinig tot geen enkele informatie. Een aantal stukken is absoluut zeker via een illegale manier verkregen. Dat is bijvoorbeeld het geval voor het Nkisi Nkonde beeld, dat eind 1878 geroofd is uit de Congolese regio Boma.

Belangrijke stap

De vraag rijst nu of en aan wie het beeld zou moeten teruggegeven worden. Het is niet altijd duidelijk aan wie het effectief toebehoort: de Congolese overheid, de erfgenamen van de rechtmatige eigenaar, een specifiek museum in Congo... Ook op die vragen spitst het herkomstonderzoek zich toe.

De overhandiging van de inventaris gebeurde donderdag door premier Alexander De Croo (Open Vld) en staatssecretaris Dermine, en is een belangrijke stap in het versterken van de relaties tussen de twee landen. "Er zijn een aantal kunstwerken die hier gekomen zijn op basis van diefstal of geweld. We mogen geen schrik hebben om die geschiedenis recht in de ogen te kijken", stelt premier De Croo.

"Als de vraag er is om de kunstwerken terug te brengen en als dat op de juiste manier kan, vind ik dat we dat moeten doen. We willen dit onderzoek in alle transparantie voeren. Hoe meer we praten, hoe meer we kunnen samenwerken."

Inventaris publiek toegankelijk

Congolees eerste minister Sama Lukonde spreekt van een "historisch moment". "Dit is een bijzonder belangrijke stap. Het geeft niet alleen de historische link tussen België en Congo aan, maar bouwt ook aan een solide relatie in de toekomst."

De komende maanden werkt de federale regering aan een samenwerkingsakkoord met Congo om de modaliteiten van eventuele teruggaven te bespreken. Er wordt een comité opgericht dat zich zal buigen over de transfers. Wie er in zal zetelen is nog niet duidelijk, maar bedoeling is om evenveel mensen van België als van Congo aan tafel te zetten.

Bedoeling is om de inventaris ook publiek toegankelijk te maken, en online op de website van het museum te publiceren. Tegen het einde van dit jaar zou de administratie daarrond klaar moeten zijn.

Deze inventaris heeft enkel betrekking op de Democratische Republiek Congo, maar in de toekomst zou dezelfde operatie kunnen gebeuren voor Rwanda en Burundi, ook twee voormalige kolonies van België.