Joost Vandecasteele verlaat Brussel: ‘Ik kan geen kinderen grootbrengen in een laffe stad'

Hij schreef er columns, boeken en een comedyshow over, maar na 24 jaar heeft schrijver Joost Vandecasteele toch besloten de hoofdstad te verlaten. Zijn vertrek komt voort uit persoonlijke én politieke redenen, die direct met elkaar verbonden zijn: de astma van zijn dochter, de slechte luchtkwaliteit in de stad en de politieke besluitvoering die van weinig moed getuigt op vlak van mobiliteit. “Als zelfs machthebbers geweld goedkeuren, wil ik hier niet blijven."

Joost Vandecasteele woont sinds 1999 in Brussel. Als RITCS-student leerde hij de stad kennen, daarna woonde hij in zowat alle uithoeken van Brussel, van Kuregem en Sint-Guido in Anderlecht tot Schaarbeek, Sint-Joost-ten-Node en Stad-Brussel. "Ik was al Dansaertvlaming voor het hip was," grinnikt hij. Toch zette de schrijver zijn ruime woning in Anderlecht donderdag te koop op Immoweb.

Vandecasteele heeft de hoofdstad in die vijfentwintig jaar bijna even vaak verdedigd als bekritiseerd. De stad gold regelmatig als inspiratiebron voor columns en boeken, en de stad speelt ook een rol in de comedyshow die dit najaar in première gaat. Ook zijn roman Verlos ons van het kwaad is rechtstreeks op de hoofdstad geïnspireerd.

De liefde voor Brussel werd altijd al afgewisseld door periodes van afschuw. De agressie die de schrijver tegenkwam in de stad inspireerde hem in zijn werk, maar werd soms ook persoonlijk: Vandecasteele kreeg opmerkingen als ‘sale juif’ naar zijn hoofd geslingerd – in andere Europese hoofdsteden overkwam hem dat niet.

Zijn vrouw werd hoogzwanger van haar fiets gereden en het ongeduld is soms te lezen op de gezichten van de automobilisten wanneer zijn vierjarige zoontje treuzelt op het zebrapad, vertelt hij. Toch bleef Vandecasteele al die jaren in Brussel wonen. Uit koppigheid, uit liefde voor de ruime woning in Anderlecht met tuin, vanwege zijn puberzoon en misschien wel uit optimisme dat het ooit beter zou worden.

Recent realiseerde hij zich dat het niet beter zou worden. Tijdens de afgelopen jaarwisseling kwam het leven in de stad in een ander daglicht te staan. "Met mijn dochter heb ik oudjaar in het ziekenhuis doorgebracht. Ze heeft streptokokken gehad, ze was er heel erg aan toe, het was een strijd op leven en dood." De baby haalde het, maar kwam verzwakt uit het ziekenhuis en heeft bovendien astma. "Brussel maakt haar zieker," constateert Vandecasteele.

Die persoonlijke reden om te vertrekken is ook gelinkt aan politieke redenen, klinkt het. De slechte luchtkwaliteit in de stad doet de astma van zijn dochter geen goed. Ook op vlak van mobiliteit schort het volgens de schrijver, en getuigt de politieke besluitvoering daarrond van te weinig moed.

Luchtkwaliteit

Vandecasteele draag het gewestelijke mobiliteitsplan Good Move een warm hart toe, maar de veranderingen in verschillende Brusselse wijken, waaronder Kuregem, lokken veel protest uit. In een aantal gemeentes komen burgemeesters daarom op hun schreden terug. Het heeft ook iets veranderd in het gedrag van automobilisten. "Ze hebben het gevoel dat hen iets wordt afgepakt en willen de macht teruggrijpen. Maar de gedrogeerde kerels achter het stuur zijn voor mij niet het issue. Dat zijn de politici die geen verantwoordelijkheid nemen."

Erger nog, politici vergoelijken volgens hem het gebruik van geweld als politiek drukmiddel. Heel duidelijk werd dat tijdens de discussie over het lokale circulatieplan in Kuregem. Schepen van Mobiliteit Suzanne Muller-Hübsch (Groen) werd door de politie bewaakt na doodsbedreigingen. Dat werd door sommige politici toegejuicht. "De nieuwe voorzitter van de PVDA/PTB Anderlecht sprak van een 'overwinning'. Waarom werd hij niet buiten gesmeten? In plaats daarvan werd hij voorzitter van de partij," betreurt Vandecasteele.

'Ik ben die zogenaamde elite'

In de discussie over de circulatieplannen ging het regelmatig over klasse. Daarbij namen anti-Good Move activisten het op voor ‘de gewone man’ en werd soms naar Nederlandstalige Brusselaars gewezen als veroorzaker van gentrificatie: Vlaamse lofts zouden de prijzen van de arbeiders in de hoogte doen schieten, is het idee. "Ik ben die zogenaamde elite," zegt Vandecasteele, die opgroeide in het West-Vlaamse Zwevegem. "Toch hebben de politici nog nooit iets voor mij gedaan."

Als concreet voorbeeld haalt de schrijver de Anderlechtse Pierre Marchantbrug aan: de brug aan de Biestebroekkaai in Anderlecht is nu bijna tien jaar autovrij. Dat komt omdat de brug niet stevig genoeg meer is om gemotoriseerd verkeer veilig over te kunnen laten steken. In de toekomst moeten er wel weer auto's overheen rijden. "Politici zeggen dat niemand zit te wachten op een voetgangersbrug. Terwijl ik mijn zoon heb leren fietsen op die plek," zegt hij.

In februari werd een ouder koppel aangevallen op diezelfde brug omdat ze anti-Good-Move-activisten aanspraken. Die waren bezig de schaakborden op de brug - die is ingericht als tijdelijke recreatieplek - met hamers kapot te slaan. Politieke veroordelingen bleven uit. Het leverde een snedige column op in De Morgen.

Agressie als inspiratiebron

Agressie heeft altijd inspiratie opgeleverd, Vandecasteele heeft het in boeken, tv-series en stand-up verwerkt. Hij aanvaardde dat het er was. Toch is het nu anders. "Tot nu toe werd die agressie niet goedgekeurd of aangemoedigd door de politiek," verduidelijkt Vandecasteele. "Als zelfs de machthebbers die moeten beslissen over samenleving, geweld goedkeuren in het democratisch proces, dan wil ik hier niet blijven," zegt hij.

Het accepteren van geweld als drukmiddel leidt volgens de schrijver op den duur tot een dictatuur. Beter zou het zijn als politici voet bij stuk zouden houden, beleidsplannen uitvoeren en geweld blijven veroordelen. Good Move liet zien dat de moed daarvoor bij sommige politici ontbrak, klinkt het. "Ik kan geen kinderen grootbrengen in een laffe stad," oordeelt Vandecasteele beslist.

'Brussel Noordwest'

De verhuis stemt Vandecasteele triest, omdat zijn veertienjarige zoon graag in Brussel woont en naar school gaat. De zoektocht naar een huis duurde ook langer om die reden. "We wilden iets dat vlak bij een station ligt." De keuze viel op Mechelen. Een kleinere stad met een betere luchtkwaliteit en op slechts een kwartier treinen van Brussel-Centraal. "Ik noem Mechelen liever Brussel Noordwest, de Rand van Brussel," grapt Vandecasteele.

Of Vandecasteele nog door Kuregem komt wandelen voor nieuwe inzichten? "Ik weet niet of ik nog naar de stad kom voor inspiratie. Ik heb alles wel over de stad gezegd. Brussel is niet veel veranderd sinds de jaren 1980," klinkt het. Vandecasteeele houdt zich de komende jaren bezig met een schrijfproject dat niet over Brussel gaat. Voor een bezoek aan vrienden keert de schrijver wel nog terug en wie weet nog vaker op zijn oude dag. "Dan sukkel ik, Marc Didden-gewijs, over de Dansaertstraat," blikt hij vooruit.