BIG CITY. Wat is de geschiedenis van het Abattoir van Anderlecht?

Wie de site van Abattoir binnenwandelt, voelt en ziet de rijke geschiedenis van de plek, maar net zo goed de toekomst die lonkt. Er is elf hectare aan potentieel, die de komende jaren op verschillende manieren benut zal worden. Enkele innovatieve projecten doen dat nu al: een boerderij op het dak, een champignonkwekerij in de kelder, maar ook de overdekte markt van de Foodmet en de openluchtactiviteiten van Cultureghem.

Maar in de eerste plaats is op die plek het grootste slachthuis van Brussel te vinden, en misschien wel de goedkoopste markt van de stad. En dat al meer dan honderd jaar. Voor het ontstaan van het Abattoir van Anderlecht, hadden in de negentiende eeuw verschillende gemeenten – zoals Schaarbeek, Molenbeek en Sint-Joost – hun eigen slachthuis. Ook Brussel-stad had een plek waar het vee werd geslacht: aan de Ninoofsepoort, op de plaats waar nu het gebouw van Arts et Métiers staat, was vanaf 1842 het slachthuis van Brussel-stad te vinden. Alleen was die locatie niet ideaal. Het was een hele onderneming om het vee tot op die plek te krijgen. Soms gebeurde dat met een stoet runderen door de straten van de stad. Verder lieten de infrastructuur en hygiëne te wensen over. De buurtbewoners klaagden niet alleen over de stank, maar ook over slachtafval dat in de Zenne werd geloosd.

De vraag rees om net als in andere grootsteden zoals Parijs, in een slachthuis te voorzien waar vlees werd gegenereerd voor de hele stad. Het werd een spelletje duwen en trekken tussen de gemeenten over de locatie, de kosten van de verbouwingen, maar ook de verdeling van de winsten. Uiteindelijk nam een groep privé-investeerders het heft in handen. Hun oog viel op een gebied in Anderlecht, ideaal wat de ligging betrof. Er waren weinig huizen rond gebouwd, wat maakte dat er geen hinder was voor buurtbewoners. Bovendien was het een groot stuk grond, vlak bij het kanaal en het recent gebouwde Weststation, zodat het vee per trein kon worden vervoerd naar het slachthuis.

In 1888 werd een bouwvergunning ingediend voor een slachthuis, een fabriek, een veemarkt, stallen voor de dieren en een spoorwegverbinding. La Villette, het slachthuis van Parijs, diende daarbij als inspiratiebron. Vooral de overdekte markthal was en is een impressionante constructie. Een hectare groot en op het hoogste punt 22 meter hoog. Het houten dak is helemaal gestut met metalen pilaren, waarvoor tonnen ijzer zijn gebruikt. Dat pronkstuk bouwen was geen evidentie, omdat Kuregem een moerassig gebied is. Om de ijzeren constructie te kunnen dragen, was een stevige fundering nodig. Dat werden de kelders van Kuregem. Veertig jaar na de bouw werden ze benut door de eerste champignonkwekerij, en later als evenementenhal.

Katalysator

De komst van het slachthuis was een economische katalysator voor de wijk. Er kwamen heel wat handelszaken bij, die het materiaal recupereerden van het slachthuis. Zo openden er handelszaken in lederwaren en kaarsen, maar ook hoeden. De ligging van de Veeartsenijschool iets verderop, zal ook wel niet geheel toevallig geweest zijn. Het Abattoir is belangrijk geweest voor de wijk en dat is nog altijd zo. De aanwezigheid is goed voor de werkgelegenheid en de voedselvoorziening, maar het is ook een plek waar nog heel veel ruimte is om in te spelen op de noden van de stad. De site krijgt beetje bij beetje een facelift en er wordt nagedacht over hoe die ruimte ook gebruikt kan worden als ontmoetingsplek, voor wooneenheden en wie weet zelfs voor een openluchtzwembad. De vleesconsumptie en -verwerking veranderen, maar de stad ook. Daar plannen ze bij Abattoir de komende jaren op in te spelen.

• VOLGENDE WEEK: Wat waren de Solvayconferenties?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City