BIG CITY. Wie was heldhaftige Gabrielle Petit?

Gabrielle Petit kijkt al bijna honderd jaar uit over het Sint-Jansplein. De Jeanne d'Arc van België wordt ze weleens genoemd, maar wie was deze verzetsheldin uit de Eerste Wereldoorlog?

Vlak bij de Grote Markt staat een standbeeld van een vrouw die heldhaftig over de stad uitkijkt. Het is Gabrielle Petit, die uitgroeide tot een verzetsheldin uit de Eerste Wereldoorlog. Al deed haar jeugd dat niet vermoeden.

Petit, die geboren werd in 1893 in Doornik, beleefde een slechte jeugd met een afwezige vader en een moeder die jong overleed. Ze kwam terecht in een weeshuis in de Borinage en wilde als tienermeisje onderwijzeres worden. Zonder geld of sociale contacten was dat de enige ambitie die ze kon koesteren om hogerop te raken.

De nonnen in het weeshuis verboden haar dat carrièrepad en dus trok ze in 1909, amper zestien jaar oud, alleen naar Brussel. Daar had ze verschillende kleine baantjes tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.

Op 20 augustus 1914 vielen Duitse troepen Brussel binnen. Voor veel mensen was dat het einde van hun ambities, maar niet voor Petit. Zij wilde als verpleegster aan de slag in het Bel­gische (IJzer)leger en zou daarvoor via het neutrale Nederland met de boot naar Londen reizen om van daaruit via Frankrijk het IJzerfront te bereiken. (Lees verder onder de foto)

Die reis draaide anders uit. Aan boord van het schip naar Engeland sprak een Antwerpse rekruteringsagent van de Britse inlichtingendienst GHQ haar aan. Hij lijfde haar in als spionne.

Onder het pseudoniem Hélène Legrand deed Petit vanaf juli 1915 spionagewerk voor de GHQ. Haar taak was om de Duitse eenheden in kaart te brengen. Petit woonde al die tijd in Brussel, maar spioneerde vanuit Doornik. Daar maakte ze aantekeningen op sigarettenpapier, dat ze naar Brussel smokkelde om het dan in onzichtbare inkt uit te schrijven in rapporten.

In februari 1916, amper acht maanden nadat ze voor de GHQ was beginnen te werken, liep ze tegen de lamp. De koerier met wie Petit normaal samenwerkte om haar rapporten het land uit te smokkelen, was gearresteerd en in zijn plaats kwam een lid van de Duitse contraspionage, die haar in de val lokte. (Lees verder onder de foto)

Petit werd gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Sint-Gillis, waar ze zich gedroeg als een echte rebel. Ze zweeg tijdens ondervragingen, schreef leuzen op de celmuur en was arrogant. Op genade van de Duitse keizer hoefde ze dus niet te rekenen. Petit kreeg levenslang voor krijgsverraad.

Op 1 april 1916 werd ze geëxecuteerd aan de Nationale Schietbaan in Schaarbeek en begraven in een anoniem graf. Pas na de oorlog trad Gabrielle Petit postuum uit de schaduw en ontvouwde zich een heuse herdenkingscultus rond haar persoon.

In 1919 werd haar lichaam opgegraven en kreeg Petit een staatsbegrafenis en een laatste rustplaats op de (oude) begraafplaats van Schaarbeek. Haar populariteit groeide daarna snel dankzij films, theaterstukken en gedichten aan haar gewijd. Met als een van de hoogtepunten de inhuldiging van een standbeeld in 1923 op het Sint-Jansplein, dat er tot op vandaag staat.

Meer weten? Lees het in Gabrielle Petit. Dood en leven van een Belgische spionne tijdens de Eerste Wereldoorlog van Sophie De Schaepdrijver

• VOLGENDE KEER Wat gebeurde er tijdens de rampzalige brand in de Innovation?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City

Welke vraag wil jij graag beantwoord zien?