Leraren trekken aan alarmbel over personeelstekort

Het lerarentekort blijft het Brusselse onderwijs hypothekeren. Daarom laat Spaak, een groep gemotiveerde leerkrachten, opnieuw van zich horen. Met een eigen versie van de XII Werken wil de groep de pijnpunten, maar ook de troeven van het Brussels onderwijs blootleggen. Een gesprek met drie Spaak-leden.

C hristophe Herremans staat voor de vierde klas in de Kakelbontschool in Laken. Karlien Tiebout en Dirk Letens zijn respectievelijk leerkracht en directeur van de Molenbeekse Vier Windenschool. Zij stonden drie jaar geleden mee aan de wieg van Spaak oftewel 'de Brusselse leerkrachten die de fiets nog niet aan de haak gehangen hebben.' Ze sloegen toen alarm vanwege het lerarentekort in Brussel. Dat is alleen maar groter geworden. Een exact cijfer van de omvang van het tekort heeft Spaak nochtans niet. "Dat is meteen ons eerste Werk," zegt Tiebout. "We hebben de afgelopen jaren al geprobeerd om het tekort te objectiveren, maar langs officiële weg geraken we niet aan de cijfers. Daarom gaan we het nu proberen via een rondvraag in de scholen."

Door het tekort komt de kwaliteit van het onderwijs in het gedrang. "Het zorgt ervoor dat wij het niet altijd waar kunnen maken. Dat is onze grote bezorgdheid," zegt Herremans. Volgens hem zijn er kinderen in het Brussels Nederlandstalig onderwijs die 'maandenlang' zonder eigen leerkracht zitten. "Ofwel neemt een van de zorgleerkrachten over, ofwel worden de kinderen verdeeld over de andere klassen."

Samenwerken met Brik
Spaak stelt grote verschillen in onderwijskwaliteit vast tussen de Brusselse scholen en vraagt zich af in hoeverre de eindtermen in Brussel gehaald worden. De groep kijkt dan ook uit naar de doorlichting die op komst is. Dit schooljaar immers neemt de Vlaamse onderwijsinspectie de Brusselse scholen onder de loep. "Die nieuwe doorlichting geeft hopelijk een eerlijke stand van zaken ," zegt Herremans.

Bij de vorige inspectieronde, zeven jaar geleden, kwam het Brussels onderwijs er bekaaid vanaf. Daarop organiseerden de vroegere Vlaamse onderwijsminister Frank Vandenbroucke (SP.A) en Brussels minister Guy Vanhengel (Open VLD) een rondetafelconferentie. "Maar behalve de fusie van de onderwijsondersteuners is daar niet veel uit gekomen. De premie voor leerkrachten waarover even sprake was, werd snel afgevoerd," zegt Letens. Hij erkent wel dat het Brusselse onderwijs extra middelen krijgt. "Maar wat doe je ermee als je de uren niet ingevuld krijgt?"

Spaak gaat nu dus zelf aan de slag. Zo bijvoorbeeld met de hogescholen. Omdat er niet zomaar extra leerkrachten nodig zijn maar wel leerkrachten met de juiste ingesteldheid en kwaliteiten, wil de groep in overleg gaan met de lerarenopleidingen van de Erasmushogeschool en de HUB. Herremans: "Als leerkracht in Brussel moet je heel veel in je mars hebben: rust, luisterbereidheid, inzicht, structuur. Bovendien moet je je echt willen smijten in een school met een zeer heterogeen publiek. Vanwege die specifieke situatie moet je je voortdurend in vraag durven stellen en out of the box willen denken. Want pasklare oplossingen zijn er niet. Er is geen handleiding voor deze leerlingen."

De hogescholen zouden studenten met deze eigenschappen al in een vroeg stadium kunnen 'opvissen'. Tiebout: "Tijdens de verplichte Brusselstage zou bijvoorbeeld extra geïnvesteerd moeten worden in deze talenten zodat ze gemotiveerd worden om voor het Brusselse onderwijs te kiezen."
Spaak wil met zijn XII Werken niet alleen 'klagen' en de moeilijkheden benadrukken. "We willen ook het positieve in de verf zetten, de waardering die we krijgen," zegt Letens. Hiervoor zal samengewerkt worden met studentendienst Brik, die van de Vlaamse Gemeenschapscommissie de opdracht heeft gekregen om behalve het studentenleven ook het lesgeven in Brussel te promoten. Letens: "Wij willen samen met hen het positieve beeld van leerkrachten in Brussel ondersteunen. Maar we blijven onafhankelijk en kritisch. Brik is een gesubsidieerde organisatie en kan dus moeilijk tegen de schenen van de minister stampen."

Een van de geplande Werken in samenspraak met Brik is een feest voor de leerkrachten. Voorts wil Spaak een pedagogische studiedag voor Brussel organiseren, waarop de scholen hun ervaringen kunnen delen. Ook zal de groep op zoek gaan naar geëngageerde ouders die willen meedenken over het Brusselse onderwijs en is ze van plan zich voortaan veel meer te mengen in de discussies over onderwijs. De website wordt vernieuwd en over twee jaar, aan het eind van de Werken, komt er een debat.

Maatschappelijke beweging
Vraag is of deze acties volstaan om te verhelpen aan het probleem. "Neen, uiteraard niet," zegt Letens, "maar het is aan de overheid om oplossingen aan te reiken en een visie te ontwikkelen." Tot hiertoe hebben de Brusselse scholen uit die hoek niet veel vernomen. "Er wordt bijvoorbeeld al lang gewerkt aan het loopbaanpact. Ik ben benieuwd wat daaruit voort zal komen."

Spaak beseft wel dat het geen simpele opdracht is. Herremans: "Je kan nu eenmaal niet aan elke juf en meester een Mercedes geven. Evenmin kan je voor elke oudere leerkracht een ondersteunende functie bedenken, het is een vlakke loopbaan." Tiebout ziet wel mogelijkheden: zo bijvoorbeeld jonge leerkrachten een tijdlang voltijds betalen maar hen slechts halftijds voor de klas laten staan zodat ze tijd overhouden om zich in te werken. "Natuurlijk, ik weet dat het onderwijs een log instituut is en dat voorstellen voor verandering vaak door de vakbonden en netten zelf geblokkeerd worden," zegt ze.

Herremans ziet de toekomst van het Brussels onderwijs al bij al somber in. "Het is nu al zo moeilijk. Als je dan bedenkt dat er zoveel extra scholen nodig zijn en dus evenveel lerarenteams." Tiebout van haar kant wil niet doemdenken. "Het kan wel lukken, maar dan moet er een hele grote maatschappelijke beweging op gang komen."