Literaire take-away: afhaalservice in Brusselse bibliotheken is groot succes

Net als winkels, scholen en bedrijven gingen de Brusselse bibliotheken midden maart verplicht dicht. Nu het einde van de crisis nog niet meteen in zicht is, hebben ze hun werking hervormd: zeventien van de twintig Nederlandstalige bibs zijn al met een afhaalservice gestart, en drie andere volgen binnenkort. De Brusselaars zijn enthousiast. “Heel fijn nu ik wat meer tijd heb.”

De vitrines van het iets verderop gelegen winkelcentrum Docks blijven nog even afgesloten, maar fans van windowshoppen kunnen alvast terecht bij de Schaarbeekse bibliotheek op de Lambermontlaan.

Achter de ramen aan de straatzijde en aan de binnentuin hebben medewerkers bijna honderd vooral nieuwe, genummerde boeken en dvd’s uitgestald. Die moeten inspiratie bieden aan de lezers, die er sinds een paar weken weer terechtkunnen – zij het alleen op afspraak, en aan de zijdeur. Met de
eerste maatregel spreidt de bib de lezers in de tijd uit, met de tweede in de ruimte. Die zijdeur komt immers uit op de grote binnentuin, geschikt voor social distancing.

Eén klant per kwartier

In zeventien Brusselse Nederlandstalige bibliotheken (zie kader) kun je al van thuis uit werken aanvragen, en drie andere bibs sluiten binnenkort aan. Via een onlineformulier opteer je voor een verrassingspakket, of je maakt zelf keuze uit de beschikbare titels uit de catalogus. De medewerkers geven vervolgens een ophaalmoment door.

In Schaarbeek kan dat sinds 8 april, drie namiddagen per week. Omdat per kwartier maar één klant gepland staat, komen ze niet bij elkaar in de buurt. Een strategisch opgestelde tafel in de deuringang moet al te enthousiaste boekenliefhebbers buitenhouden.

Op die tafel staan handgel, keukenpapier en wegwerphandschoenen voor de medewerkers, en genummerde lijsten waarop lezers kunnen aanduiden welk werk ze eventueel uit de vitrine willen. Jannes Loffens (27) woont vlakbij en komt voor het eerst boeken afhalen.

'Boeken die je online niet vindt'

“Ik ben normaal een trouwe bezoeker, maar heb thuis ook een e-reader. Daar kan je heel makkelijk boeken mee kopen, en de eerste weken van de lockdown heb ik dat ook gedaan. Ik ben hier voor boeken die je niet online vindt. Ik heb voor mijn vriendin een boek ontleend over muziek, en zelf heb ik ook vooral non-fictie gekozen.”

Als leraar Nederlands in een middelbare school in Ukkel geeft Loffens momenteel maar de helft van de tijd les. “Het is wel meer werk om die onlinelessen in elkaar te steken. Maar doordat ook de reistijd wegvalt, heb ik vooral ’s avonds meer tijd, en die spendeer ik graag met een boek."

"Nu ik die tijd heb, ga ik de Franstalige literatuur uit België bestuderen. Ik ben ook blij dat ik het boek Tien klimaatacties die werken heb kunnen ontlenen, want doorgaans is dat altijd uitgeleend of gereserveerd.”

Elisa Wijers (16) heeft de afhaalservice van de Schaarbeekse bib meteen al de eerste week uitgetest, en komt een kwartier na Loffens haar tweede lading boeken ophalen.

“Ja, ik ben een boekenwurm,” zegt ze lachend. Wijers, die in het vierde middelbaar zit, probeert momenteel haar diploma sneller te halen via de examencommissie. Voor het examen Nederlands moet ze een paar klassiekers gelezen hebben: De vriendschap van Connie Palmen, Kaas van Willem Elsschot en een klepper, De leeuw van Vlaanderen van Hendrik Conscience. “Hiermee ben ik wel even bezig.”

Wanneer ze ermee klaar is, zal Wijers de boeken kunnen achterlaten in een grote grijze container aan de voorkant van het gebouw: de splinternieuwe inleverbox. Die was besteld vóór de corona-epidemie, maar komt nu erg van pas. Boeken die lezers in de box droppen, komen daarna terecht in een ‘quarantainerek’.

“Daar houden we ze minimaal 72 uur, zodat alle eventuele virussporen verdwenen zijn,” legt bibliothecaris Ingrid Lemaire uit. “In de praktijk is het vaak nog een dag of twee meer.” Boeken terugbrengen kan nog niet in alle bibs. Maar lezers hoeven niet ongerust te zijn: sowieso zijn alle boetes in de Brusselse bibs opgeschort tot het einde van de coronamaatregelen.

Doe-het-zelf boeken

De nieuwe dienstverlening in coronatijd lokt ook nieuwe klanten naar de bibliotheek. Isabelle Rogge (42) komt vandaag voor de eerste keer langs. Via de school van haar zoontje van vier hoorde ze over de afhaalservice.

“Omdat Jack de boekjes thuis stilaan beu was, leek het me een goed idee. Mijn man is weer buitenshuis aan het werk, en ik werk voltijds van thuis uit. Het is niet evident om Jack bezig te houden, en voor kleuters is er nog geen perspectief om weer naar school te mogen. Ik heb de bib laten weten dat het om een kleine jongen ging, en zij hebben zelf een verrassingspakketje met prentenboeken samengesteld. Er zit zelfs een gezelschapsspelletje bij.”

Die verrassingspakketten zijn “spannend om te maken”, zegt bibliothecaris Lemaire. Ze zijn vaak bedoeld voor kinderen, maar ook mogelijk met bijvoorbeeld film of muziek. Bij de ‘gewone’ reserveringen merkt ze een grote vraag naar doe-het-zelfboeken.

“Van huisinrichting en tuinieren, tot naaien en de grote hype van het moment: bakken. Kinderen ontlenen veel knutsel- en weetjesboeken, volwassenen lezen verder wat ze altijd al graag lezen, vooral ontspannende lectuur.” Reisgidsen blijven dan weer – niet verwonderlijk – in de rekken staan.

“We grappen met collega’s dat we wat meer reclame zouden moeten maken voor de Dwarsliggers, die kleine boekjes die je heel makkelijk in je tas of broekzak steekt. Ideaal om ergens mee in een lange wachtrij te gaan staan.”

Sinds vorige woensdag kan je ook in bibliotheek Sans Souci in Elsene twee dagen per week een boekenpakket komen afhalen.

Ook hier stellen medewerkers ze op aanvraag samen. Omdat Elsene nog geen boeken terugneemt – de inleverbox is nog niet geplaatst – is het maximale aantal ontleningen per kaart momenteel beperkt tot acht. Maar lezers zijn sowieso blij iets nieuws in huis te kunnen halen, zegt bibliothecaris Freya De Coster.

“Zelfs als bleek dat een boek al was uitgeleend, maakte niemand daar een probleem van,” merkte De Coster. “Wanneer mensen hun boeken aan de afhaalbalie komen halen, krijgen we geregeld een bedankje.”

Ook in Elsene zoeken volwassenen boeken om (beter) te leren bakken. “Maar ook veel fictie, hier en daar poëzie, en boeken over hoe om te gaan met een burn-out en dergelijke. Boeken om de afzondering op alle mogelijke manieren te doorstaan, vermoed ik.”

Bakfietsleveringen

Wie zich niet kan verplaatsen, kan de Schaarbeekse bib trouwens contacteren voor een thuislevering. “De dienst Cultuur heeft een bakfiets die we aan het opknappen zijn,” zegt Lemaire. “Een medewerker van GC De Kriekelaar wil daar vrijwillig een halve dag per week mee rijden. Die bakfiets zou ik ook na de coronapandemie willen blijven gebruiken, want we bereiken niet iedereen.”

In Elsene rijdt bibliotheekmedewerker Willem Vandendriessche al langer rond met een bakfiets. Terwijl hij vóór de coronacrisis alleen de kleuterscholen om de paar maanden van nieuwe boeken voorzag – en daar en passant ook aan Japans verteltheater deed – draagt hij nu elke paar weken boekenpakketjes voor oudere leerlingen rond.

“Die zijn voor een deel bedoeld voor de leerlingen in de opvang. De rest brengen de leerkrachten thuis bij leerlingen die extra nood hebben aan boeken.”

Correctie: in een eerdere versie van het kader stond op basis van VGC-info dat bib Joske in Sint-Joost geen afhaaldienst zou organiseren. Dat is wel het geval, laat de bib ons weten.