In memoriam: VUB-ererector Caroline Pauwels

Droevig nieuws uit de academische wereld. Caroline Pauwels, tot voor kort rector van de VUB, is vrijdag na een jarenlange ziekte overleden. Pauwels stond sinds 2016 aan het hoofd van de universiteit en was in 2020 aan haar tweede mandaat begonnen. Haar impact op de universiteit en de stad Brussel was groot.

Caroline Pauwels (58) overleed aan de gevolgen van maag- en slokdarmkanker, een ziekte waar ze al enkele jaren tegen vocht. Eind februari legde ze ongewild haar taak als rector neer. Haar ziekte maakte het onmogelijk om nog langer aan te blijven.

Pauwels stond sinds 2016 aan het hoofd van de universiteit en was in 2020 aan haar tweede mandaat begonnen. Dat moest ze tot grote spijt van de VUB-gemeenschap vroegtijdig beëindigen. "Een zware ziekte en de uitzonderlijk mooie maar ook veeleisende opdracht als rector vallen in dit stadium van mijn ziekte niet langer te combineren," klonk het eind februari. Pauwels kondigde aan zich de komende tijd te focussen op haar gezin, familie en vrienden.

Tweede vrouwelijke rector

Caroline Pauwels werd geboren en groeide op in Sint-Niklaas, maar woonde later in Watermaal-Bosvoorde. Ze studeerde Filosofie aan de Universiteit van Antwerpen en Communicatiewetenschappen aan de Vrije Universiteit in Brussel. Ze promoveerde in 1995 op een onderzoek dat zich toespitste op het audiovisuele beleid van de Europese Unie (EU).

Van 2000 tot 2016 was Pauwels directeur van het onderzoekscentrum SMIT. In september 2016 werd ze rector van de VUB, en volgde daarmee Paul De Knop op, die donderdag overleden is. Daarmee werd ze na Els Witte (1994-2000) de tweede vrouwelijke rector van de universiteit. In 2020 was ze de enige kandidate om zichzelf op te volgen, een bewijs dat haar visie en beleid breed gedragen werden aan de universiteit. (Lees verder onder de afbeelding)

Bijkomend zetelde ze in verschillende raden van bestuur, functioneerde ze tot voor kort als regeringscommissaris bij de VRT en was ze lid van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. In 2021 kreeg ze van de Vlaamse Regering een Ereteken van de Vlaamse Gemeenschap.

Kinderen

VUB-rector Caroline Pauwels is los van haar academische carrière ook moeder van twee volwassen kinderen, die ze op haar eentje opvoedde.

In een interview met Radio 2 uit 2020 vertelde ze dat ze het er erg moeilijk mee had om haar kinderen los te laten toen ze naar het buitenland vertrokken om te studeren. "Als mijn kinderen thuis zijn, ga ik altijd kijken hoe ze slapen. Nu komen ze meestal later dan ik thuis en lukt mij dat niet meer altijd. Het was afschuwelijk moeilijk om ze los te laten. (...) Maar tegelijkertijd ben je ook héél trots op wat ze doen."

Impact op Brussel

Hoewel Pauwels haar tweede mandaat als rector van de universiteit noodgedwongen moest stopzetten, is haar impact op de universiteit en op Brussel groot geweest. "Caroline is erin geslaagd de VUB een gezicht te geven," vertelde Patrick Stouthuysen, adviseur academisch beleid aan de VUB, in een interview met De Standaard. "De VUB had lang een calimerocomplex. We waren altijd het kleine broertje. Onderbedeeld. Zij heeft hier trots en eigenwaarde binnengebracht." (Lees verder onder de afbeelding)

Onder het rectoraat van Pauwels vervelde de universiteit tot een ‘urban engaged university’. Er werd actief verbinding gezocht en gevonden met Brussel: onderzoek richt zich voortaan vaker op Brussel en het vindt er ook vaker plaats. "Pauwels is de eerste die Brussel niet zag als een last, maar als een opportuniteit," verwoordde vicerector Jan Danckaert, tot de start van het academiejaar 2022-2023 rector ad interim, het ooit.

Het behoorde tot de ambitie van Pauwels om de VUB niet enkel te laten samenwerken met verschillende instellingen, maar ook om de universiteit te laten excelleren. "Je hebt sterren nodig om sterrenstof te verspreiden," vertelde ze daarover bij BRUZZ. Ook de relatie tussen kunst en wetenschap vormde een rode draad doorheen haar rectoraat. De VUB reikte onder haar impuls eredoctoraten uit aan onder meer cartoonist GAL en fotografen Stephan Vanfleteren en Dirk Braeckman.

Spreken met studenten

Tijdens haar rectoraat verkleinde de afstand tussen de rector en personeel en studenten. Pauwels stond dicht bij de mensen. Haar ontwapenende omgang bracht meer menselijkheid binnen de VUB. Na de aankondiging dat ze noodgedwongen moest stoppen als VUB-rector, stroomden de steunbetuigingen massaal binnen. "Caroline Pauwels heeft er voor gezorgd dat er veel openheid is, dat iedereen zich op z'n gemak voelt en dat er niet te veel regeltjes zijn," liet een studente weten. (Lees verder onder de afbeelding)

Pauwels ging zelf ook graag in gesprek met studenten, wat onder meer blijkt uit de interviews die ze gaf aan De Moeial, het studententijdschrift van de VUB. Ze luisterde als rector altijd met grote empathie en sérieux naar hun bezorgdheden.

Toen de aanpak van de VUB naar aanleiding van een geval van grensoverschrijdend gedrag bekritiseerd werd, bood de rector haar verontschuldigingen aan. "Als universiteit, maar ook als rector en als mens, moet je durven toegeven dat het niet goed genoeg is. Ik wil me als rector, namens de instelling verontschuldigen tegenover de slachtoffers van grensoverschrijdend gedrag die te lang in de kou bleven staan," stelde rector Pauwels.

Na het afscheid van Caroline Pauwels besliste de Raad van Bestuur van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) dat voormalig vicerector onderwijs- en studentenbeleid Jan Danckaert tot de start van het academiejaar 2022-2023 als rector ad interim zou optreden.

"We zullen de beleidsprioriteiten die haar zo nauw aan het hart liggen met gedrevenheid en toewijding verder uitvoeren," klonk het toen. Danckaert werd in juni intussen verkozen tot de nieuwe rector van de VUB.