Migratiegolven naar Brussel (slot): De surrealistische Brusselaar

Kosmopolitisch, meertalig, kruisbestuivend: Brussel zou Brussel niet zijn zonder alle immigratiegolven uit haar geschiedenis. Dat is althans de insteek van reizend festival Made in Bruxsel, dat komend weekend afloopt. Tien avonden lang kwam een ander deel van die migratiegeschiedenis aan bod. Vrijdag wordt gedebatteerd over de uiteindelijke identiteit van de Brusselaar.

Deze vrijdag: geograaf Eric Corijn, immigratiesocioloog Andrea Rea en directrice Christine Kulakowski van het Centre Bruxellois d'Action Interculturelle blikken terug op het festival, en schetsen een beeld van de toekomst voor Brussel.

Brussel kent, na Dubai ’s werelds meest diverse populatie. Wat maakt Brussel zo geliefd onder migranten? En hoe kan de stad zijn troeven als thuishaven van wereldburgers, maar ook en vooral als hoofdstad van Europa beter uitspelen? Geograaf Eric Corijn schijnt alvast zijn licht over de troeven van deze stad.

“Wat opviel tijdens de reeks, was de gastvrijheid die migranten ervaren in Brussel,” begint hij. “Veel van de mensen die aan bod zijn gekomen, zijn hier heel tevreden.” Dat komt volgens Corijn doordat een dominante nationale identiteit ontbreekt.

“Beide taalgemeenschappen hebben hun eigen integratie-en inburgeringstraject. Nieuwkomers hebben dus de keuze tussen Frans of Nederland, en zijn niet verplicht te assimileren. Net als de Belgische Brusselaars bedienen nieuwkomers zich van de instellingen zoals hen dat goed uitkomt.”

Eens de migranten hier zijn, wat maakt dan dat ze zich zo snel thuisvoelen? Bestaat er zoiets als een Brusselse identiteit? "We denken altijd aan identiteit als iets dat vaststaat, maar voor mij betekent de ‘Brusselitude’ het erkennen van een meerstemmige identiteit," zegt Corijn. "Een identiteit is opgebouwd uit meerdere dingen: de plek waar we wonen of tot welke religieuze stroming we behoren. Dat erkennen geeft iedereen de vrijheid om een persoonlijkheid te ontwikkelen die bestaat uit verschillende lagen.”

Niet voor niets is de geuzennaam van de Brusselaar het 'zinneke': de bastaardstraathond die in de gelijknamige rivier werd gegooid. De Zinnekeparade viert eens in de twee jaar de Brusselaar met een bontgekleurde optocht met telkens een ander thema. “Ook op 12 mei gaan we die ongrijpbare identiteit nog eens zien," zegt Corijn. "Een dag later kan niemand het goed navertellen. Ik heb van veel mensen gehoord dat ze vinden dat de stad ook iets ongrijpbaars heeft, een tolerantie die in andere steden minder voelbaar is. Dat noem ik de Brusselitude. Die heeft overigens een surrealistische traditie. Het niet ernstig nemen maar toch wel serieus zijn, geeft een lichtheid aan de stad.”

Brussel heeft potentie om uit te groeien tot een echte wereldstad. “Brussel is allang België ontgroeid en heeft recht op een politiek bestuur dat boven de middelmatige bestuur uitstijgt,” zegt Corijn. “Brussel bestaat nog altijd uit twee gemeenschappen in competitie, het neemt te weinig zijn positie als wereldstad in,” zegt Corijn.

“Als Brussel culturele hoofdstad van Europa wil worden in 2030, is het nodig om de bevolking te mobiliseren rond een verbeeldingstraject waar men enthousiast van wordt. Zo kan Brussel uit het communautair moeras klimmen. Ik denk aan een zomerfestival naar voorbeeld van de Zomer van Antwerpen, maar dan met een Europees programma, dat ook de wijken in de kijker zet.”

'Niet genoeg ambitie'

Dé opdracht voor Brussel is dan ook om niet te vervallen in identitaire discussies: Franstalig versus Nederlandstalig, autochtoon versus allochtoon. "Samen de publieke ruimte creëren, daar gaat het om. Brussel kan laten zien dat samenleven op basis van verschil mogelijk is, net als een duurzame transitie."

Ook qua stadsontwikkeling zou die gemeenschappelijke visie meer moeten worden uitgedragen. "Voor je begint aan stadsontwikkelingsprojecten, moeten eerst de thema's duidelijk gemaakt worden. We kijken naar een polycentrische stad, met bijvoorbeeld Oud-Molenbeek dat een centrum heeft dat groter is dan de Vijfhoek, met een studentenwijk, rond de VRT een media-stadscentrum, of de Heizel. Die ruimtes hebben het nodig om te worden gezien als iets groters dan een commercieel centrum, maar als thematische plek in de stad. De problemen rond het stadion, de voetgangerszone komen voort uit het niet zichtbaar maken van ambitie.”

De laatste editie van het festival is gratis, en vindt plaats in Bozar. Ook de winnaar van de fotowedstrijd Made in Bruxsel zal bekend worden gemaakt, en na afloop is er een concert van de Fanfakinds (van Met-X).

> Made in Bruxsel. Bozar, Brussel Stad, 4/5, 20.00