De migratiegolven naar Brussel (9): Oost- en Midden-Europa

Kosmopolitisch, meertalig, kruisbestuivend: Brussel zou Brussel niet zijn zonder alle immigratiegolven uit haar geschiedenis. Dat is althans de insteek van reizend festival Made in Bruxsel. Tien avonden lang komt een ander deel van die migratiegeschiedenis aan bod. BRUZZ vraagt iedere spreker om alvast een tipje van de sluier op te lichten.

Deze vrijdag: stadsgeograaf Bruno Meeus over Bulgaren, Polen en Roemenen en de toetreding tot de Europese Unie.

Dat Schaarbeek een gemeente is met een grote Turkse gemeenschap, is al langer bekend. Maar dat ook een groep Turkse Bulgaren de weg in Schaarbeek heeft vrijgemaakt voor andere Bulgaren, is misschien minder bekend. Vanuit de cafés die vroeger door de Turken werden gerund, is een infrastructuur ontstaan die net aangekomen Bulgaren de weg wijst richting woning en werk, zo blijkt uit het onderzoek dat Meeus verrichte voor Innoviris.

“Rond het Sint-Mariaplein aan het begin van de Haachtsesteenweg is er een hele reeks cafés en theehuizen waar middle men en huisbazen de net aangekomen Bulgaren de weg wijzen. Vaak komen ze zonder veel voorkennis, zonder woning of werk. Ze vinden in de cafés tijdelijk werk in de bouw en een Turkse huisbaas. Vaak geven ze bijna hun volledige salaris uit aan huisvesting, maar doordat ze moeilijk vast werk vinden, geraken ze er maar moeilijk uit. Het milieu is heel verwelkomend, maar eens je op het platform staat, merk je dat het op zinken staat.” Sommigen trekken daarna naar andere landen, zoals Nederland of Engeland, anderen gaan terug naar Bulgarije.

Schoonmaken of Europese instellingen

De Bulgaren zijn niet de enige die de weg naar Brussel hebben gevonden. Bulgaren, Polen en Roemenen maken volgens Meeus zo’n tachtig procent uit van de in totaal 100.000 migranten in Brussel uit Midden- en Oost-Europa. “De groep is heel divers. Er werken veel mensen in de schoonmaak of in de bouw, maar er zijn ook veel Europeanen die aan de Europese instellingen zijn verbonden of hier studeren,” zegt Meeus.

In de jaren 1990 waren Poolse migranten de grootste groep. Poolse vrouwen hadden een goede reputatie en werkten vaak als schoonmaakster. Later volgden ook de mannen, die vaak een job in de bouw vonden. Vanaf 2004 trad Polen toe tot de Europese Unie, en steeg het aantal registraties bij de sociale verzekeringskantoren.

Ook Roemeense mannen kwamen vanaf de jaren 1990 naar Brussel om in de bouw te werken. Na de toetreding tot de Europese Unie in 2007 konden ze een werkvisum krijgen voor drie maanden. “In theorie zouden ze hier na de toetreding zonder bijzonder visum moeten kunnen werken, maar België heeft om uitstel gevraagd om de arbeidsmarkt te beschermen. Wel konden de arbeiders hier werken door zich te registreren als zelfstandige.”

Ook toen die overgangsperiode in 2013 eindigde, bleven Roemenen vaak als zelfstandige werken. “Dat kan voordeliger zijn om zich als zelfstandige aan te bieden. Schijnzelfstandigheid is een realiteit, de toegang tot vast werk is moeilijk,” verklaart Meeus. Toch is ook het sociaal verzekeringskantoor al een vorm van regulering. “Het is al een verbetering ten opzichte van de jaren 1990.” Een deel van de migranten kiest er ook bewust voor om als ondernemer aan de slag te gaan, in de hoop een succesvol bedrijf uit te bouwen.

Cultureel kapitaal

Enerzijds zijn er de lager geschoolden arbeiders die de eindjes soms aan elkaar moeten knopen, maar anderzijds zijn er ook studenten en hoger geschoolden die handig gebruik maken van de EU-rechten. De toetreding van Polen, Bulgarije en Roemenië heeft ook heel wat kansen geboden. “Er is ook een grote groep migranten die hoger geschoold zijn of student zijn en aan hun cv werken en zich door de Europese Unie bewegen. Ze werken aan hun talen en vergaren cultureel kapitaal.”

Meeus vermoedt dat de twee groepen ongeveer even groot zijn. Om tot die conclusie te komen, legde hij de gegevens uit de Wijkmonitor naast elkaar om te zien waar de migranten wonen. Ongeveer de helft woont in gemeentes waar de huurprijzen laag zijn, zoals Laken, Anderlecht of Schaarbeek, de andere helft rond de Europese instellingen.