Minderjarige asielzoekers verdwijnen vaker: 'Nog te veel aan hun lot overgelaten'

Terwijl de opvangcrisis blijft aanhouden, maakt Child Focus bekend dat de stichting dit jaar al 244 verdwijningen van niet-begeleide minderjarige vluchtelingen heeft geregistreerd. Dat komt net niet neer op één verdwijning per dag, ofwel meer dan een verdubbeling vergeleken met vorig jaar. "Je moet het vertrouwen van minderjarige asielzoekers snel zien te winnen, maar dat is allesbehalve evident."

Bij de overgrote meerderheid van de verdwijningen gaat het over niet-begeleide minderjarige asielzoekers, vertelt beleidsadviseur Tijana Popovic van Child Focus aan BRUZZ.

“In totaal hebben de cijfers betrekking op 205 kinderen – een jongere kan immers meermaals verdwijnen. Naast kinderen die asiel hebben aangevraagd, behoren ook heel jonge kinderen die soms nog maar tien of elf jaar zijn tot die groep. Het zijn rondzwervende minderjarigen die heel moeilijk bereikbaar zijn”, duidt Popovic.

De link tussen de sterke toename van het aantal verdwijningen en de aanslepende asielcrisis is snel gelegd. “Er komen inderdaad meer en meer niet-begeleide minderjarigen aan in ons land”, zegt Popovic.

Op doortocht

Vorig jaar lag dat cijfer op een recordaantal van 6.434. Het aantal geregistreerde verdwijningen uit de eerste opvangfase bedroeg dan weer 297.

"Vaak beseffen die jongeren dat ze maar weinig kans hebben op een positief antwoord op hun asielaanvraag en dan vertrekken ze. Een aanzienlijk deel is op doortocht, wordt in ons land aangehouden, en belandt in onze systemen", vervolgt Popovic.

"Anderen vallen dan weer ten prooi aan mensensmokkelaars, drugsbendes of andere mensen met slechte bedoelingen en verdwijnen op die manier van de radar."

Verdwijningen uit asielcentra

Cijfers over de geografische verdeling van die verdwijningen heeft Child Focus niet onmiddellijk ter beschikking, maar het mag niet verbazen dat een beduidend aantal van de verdwenen minderjarige asielzoekers voor het laatst gesignaleerd wordt op Brussels grondgebied.

"Dat heeft, naast die groep rondzwervende tieners waar we in Brussel weinig grip op krijgen, te maken met het OOC (Observatie- en Oriëntatiecentrum, red.) dat in Neder-over-Heembeek ligt", klinkt het bij Child Focus.

Wat volgens Popovic echter verontrustender is, is dat minderjarigen ook verdwijnen uit de tweede fase van hun opvangprocedure, wanneer ze terechtkomen in collectieve asielcentra.

"Omdat ze er lang blijven zitten en geen toekomstperspectief hebben. Helaas hebben heel wat van de kinderen die uit asielcentra verdwijnen nog geen voogd toegewezen gekregen, omdat die wachtlijsten langer dan ooit zijn."

'Extreem kwetsbaar'

Bij Caritas International, de organisatie die met veertien werknemersvoogden verspreid over België voogdijschap heeft over zo'n 220 minderjarige asielzoekers, valt te horen dat zulke centra soms niet voldoende afgestemd zijn op de noden van kwetsbare tieners.

"Ze voelen zich bijvoorbeeld niet veilig door de grootschaligheid, krijgen te horen dat het aantal negatieve beslissingen stijgt en worden dan bijvoorbeeld aangespoord door familie in het land van herkomst om elders asiel aan te vragen", zegt voogdencoördinatrice Laurence Bruyneel aan BRUZZ.

"Dat wil ook zeggen dat lang niet elke verdwijning als onrustwekkend gezien hoeft te worden, maar elke tiener die verdwijnt blijft wel extreem kwetsbaar."

Lees verder onder de video.

Vertrouwen

De weg naar oplossingen is hoe dan ook complex, onderstrepen beide organisaties.

"Natuurlijk zou het helpen als minderjarigen aan de ene kant zo snel mogelijk een voogd aangewezen krijgen, maar dat proces verloopt de afgelopen jaren steeds trager – het duurt tegenwoordig acht à tien maanden. De kans dat een 17-jarige nog een voogd krijgt, wordt steeds kleiner. Zo blijven jongeren onzichtbaar", zegt Bruyneel.

Aan de andere kant ligt er een groeimarge in de aanpassing van het traject dat minderjarige asielzoekers die alleen aankomen in ons land moeten bewandelen, voegt Popovic toe.

"Je moet hun vertrouwen snel zien te winnen, wat uiteraard allesbehalve evident is. Het komt erop neer om jongeren goed te informeren over de risico’s, een goed zicht te krijgen op hun specifieke levensomstandigheden en zo een geschikt traject uit te stippelen."

Watervalsysteem

“Nu worden jongeren nog te veel aan hun lot overgelaten binnen de contouren van het watervalsysteem dat een asielprocedure is", vervolgt Popovic. "Eigenlijk moet je bij aankomst al bekijken welk traject je kan voorstellen in het belang van de jongere en pistes zoals terugkeer of gezinshereniging in een ander land niet schuwen."

"De opvanginitiatieven moeten zich inderdaad beter afstemmen op bepaalde noden, zoals psychologische of verslavingsproblematiek", benadrukt Bruyneel. "In dat kader is een verbeterde samenwerking met politiediensten en tussen opvangcentra onderling ook iets waarop gemikt kan worden. Het toekomstige opvangcentrum voor zwervende jongeren rond het Zuidstation is zeker een lichtpunt, maar is niet voor morgen."

Lees verder onder de video.

Winterplan

In tegenstelling tot afgelopen winter krijgen minderjarige asielzoekers die vandaag aankomen in ons land wel allemaal opvang. Maar nieuwe tieners die asiel aanvragen en straks op straat belanden worden wel waarschijnlijker "als er geen extra opvang komt", waarschuwt Caritas International.

In dat opzicht werkt staatssecretaris Nicole de Moor (CD&V) aan een opgefrist winterplan, waarvoor er op tal van departementen onderzocht wordt waar opvangplaatsen of andere oplossingen voor de asielcrisis getoverd kunnen worden.

Al lijkt het momenteel de vraag of dat vernieuwde winterplan effectief tot voldoende nieuwe opvangplaatsen zal leiden.

Zowel De Moor als premier Alexander De Croo (Open VLD) maken er geen geheim van dat ze om de opvangcrisis aan te pakken hun pijlen vooral richten op het Europese migratiepact, dat in de steigers staat en in het voorjaar van 2024 afgeklopt moet worden wanneer België de Europese Unie voorzit.

"Maar dat migratiepact zal geen oplossing bieden voor deze winter", klinkt het bij Tine Claus van Vluchtelingenwerk Vlaanderen. "Daarom blijven wij vragende partij voor de activatie van een spreidingsplan waarbij elke gemeente in ons land vijf asielzoekers opvangt."