'No cash' doet intrede in Brusselse horeca

België loopt volgens haar flink achter op het vlak van digitaal betalen. “Hier wordt nog altijd 63 procent van de aankopen contant betaald. In Nederland is dat 45 procent en in Zweden maar vijftien procent.”

De Belgische achterstand is te wijten aan de houding van zowel de consument als de handelaar, zegt Marchand. “Voor veel consumenten is het nog altijd een gewoonte om geld af te halen aan de bankautomaat en daarmee naar de winkel te gaan. Ook is er schroom om kleine aankopen met de kaart te betalen. Terwijl de tijd dat de handelaar extra kosten mocht aanrekenen als je onder een bepaald bedrag je kaart gebruikte, definitief voorbij is.”

Anderzijds zijn er nog te veel handelszaken zonder betaalterminal. Marchand: “In vergelijking met de rest van Europa zit ons land in de staart van het peloton.” Ook in Brussel zijn er nog genoeg cafés, snacks, bakkers, restaurantjes en andere kleine handelszaken die alleen contant geld aanvaarden. “Die handelaren willen we een zetje geven om een digitaal alternatief aan te bieden.”

Jens Crabbé, die koffiebar Mok uitbaat in de Dansaertstraat, heeft alvast geen zetje meer nodig. In de Mok is contant geld ongewenst. Cards only, zo krijgt de klant te horen.

“Alles digitaal doen bespaart mij zoveel tijd, energie en kopzorgen,” zegt Crabbé. “Het gaat sneller en het vergemakkelijkt de financiële administratie. Ik heb een perfect overzicht over wat er binnenkomt. Bovendien hoef ik niet elke avond mijn geld te tellen en uit te zoeken waarom de kassa niet klopt, want met cash heb je altijd vergissingen.” De veiligheid is een bijkomend argument. “Waar cash is, liggen dieven, overvallers en afpersers op de loer. Dit is Brussel. Contant geld is trouwens ook onhygiënisch.”

Een meevaller is dat de kosten van elektronisch betalen voor de handelaar flink gedaald zijn. “Toen ik met mijn eerste koffiebar in Leuven begon, was het vijftien cent per transactie. Toen deed ik er niet aan mee. Nu is het drie cent. Voor die kleine kosten kan ik niet telkens iemand naar de bank sturen.”

Nochtans mag het officieel niet, cash geld weigeren. Het is immers een wettig betaalmiddel, zo staat in de Europese wetgeving. Crabbé is er zich van bewust. “Wij verbieden het ook niet helemaal. Een dakloze met wat kleingeld of een klant zonder kaart zullen we zijn koffie niet ontzeggen. Maar voor het overige houden we vast aan ons principe, we zijn daar redelijk hard in.”

Het levert af en toe pittige discussies op in de koffiebar. “Soms krijgen we van klanten het verwijt dat we kapitalistisch zijn en de banken op deze manier bevoordelen. Maar zonder bank, zou er geen Mok zijn. En anders zouden we het cash geld ook naar de bank brengen.”

Crabbé vindt het overigens onbegrijpelijk dat het wettelijk wel toegelaten is om alleen cash te aanvaarden. “Terwijl iedereen weet dat sommige handelaren op deze manier een deel van hun inkomsten buiten het zicht van de fiscus proberen te houden. In een maatschappij waar cash only perfect legaal is, vind ik dat wij ook ons punt mogen maken. Ik kies voor een moderne en transparante manier van zaakvoering en werk daarom met een witte kassa en elektronische betalingen. Het is een professionalisering van de horeca.”

Mok is niet de enige Brusselse horecazaak die op deze manier werkt. Ook bij café De Markten bijvoorbeeld, is contant geld ongewenst. ‘Gelieve te bestellen en te betalen met de betaalkaart aan de toog,’ staat te lezen op de menukaart. Fooien kunnen wel cash, in de fooipot.

Ook in andere sectoren duikt de ‘no cash’-politiek op. Het administratief centrum van de stad Brussel dringt er sterk op aan dat de burger een betaalkaart meebrengt en er zijn ondertussen ook apotheken waar contant geld geweerd wordt. De apotheek in de Lakense Drootbeekstraat bijvoorbeeld. ‘No cash’ vermeldt het groene neonkruis op de gevel.

“We doen het om één reden, de veiligheid,” zegt apotheker Kris Goossens. “Tachtig à negentig procent van de klanten betaalt nu digitaal. We hebben alleen nog een heel klein beetje wisselgeld voor mensen zonder kaart of die op het eind van de maand enkel nog wat cash over hebben.” De apotheek is de afgelopen jaren nog slechts één keer overvallen. De buit was minimaal.

Digitale ongeletterdheid

In de volledig geautomatiseerde 24/7 Carrefour die volgende maand opengaat op de Grasmarkt zal er helemaal geen wisselgeld meer zijn. Digitaal is de enige optie. “Perfect legaal, want dit nieuwe type Carrefour is geen klassieke winkel,” zegt woordvoerster Siryn Stambouli. “Je bestelt op voorhand of via een scherm in de zaak en wacht tot de bestelling uit de automaat komt. Het is dus eerder een afhaalpunt.”

Wat vindt middenstandsorganisatie Unizo van deze ‘no cash’-­evolutie? “Elke handelaar moet het voor zichzelf uitmaken, afhankelijk van zijn publiek. In een café met een jong, hip imago past het om te kiezen voor digitale betaling. In elk geval doet de economische inspectie er niet moeilijk over bij controle, het is immers een natuurlijke evolutie,” zegt juridisch adviseur Lieven Cloots.

Unizo is voorstander van elektronisch betalen en steunt dan ook het wetsvoorstel van CD&V om alle handelaren te verplichten een digitaal alternatief aan te bieden. “Dat betekent niet dat elke bakker een betaalterminal moet installeren. Je kan hem ook wijzen op de andere digitale betaalmogelijkheden.”

Tegelijkertijd zijn er nog altijd consumenten die van contanten houden, stelt Unizo vast. “Ouderen bijvoorbeeld. Dus moet er ook een goed werkend cashsysteem blijven bestaan, met voldoende betaalautomaten. Dat is nu niet het geval in Brussel.”

Ook consumentenorganisatie Test Aankoop pleit voor keuzevrijheid bij het afrekenen. “Het is het goed recht van een handelaar om te willen dat zijn klanten digitaal betalen, maar wij vinden dat de consument de keuze moet hebben. Uit onze recente enquête blijkt dat een op de drie nog altijd de helft van zijn aankopen cash betaalt. Niet iedereen heeft trouwens een smartphone of zelfs maar een kaart, je moet de digitale ongeletterdheid niet onderschatten.”