Op verkenning in verborgen ruimtes in de metro

Onder de stad liggen heelder metrostations en andere ongebruikte ruimtes verborgen. BRUZZ bracht de belangrijkste in kaart en bezocht een spookstation aan het Zuidstation. Dat zal over vijf jaar dan toch dienen waarvoor het meer dan dertig jaar eerder gebouwd is.

Dagelijks lopen vele duizenden pendelaars door de metrohalte Zuidstation. Zij kunnen niet vermoeden dat achter een anonieme witte wand in een hoek van de lokettenzaal nog een groot stuk van het station verborgen ligt, ongebruikt sinds de bouw in de jaren 1980.

Gewone stervelingen krijgen dan ook nooit te zien wat achter de wand schuilt, maar wij spraken af met de juiste mensen bij Brussel Mobiliteit. Ingenieur David Arias Gonzalez glundert als een kind in een speelgoedwinkel wanneer hij ons een grote bos sleutels toont. “Hiermee kunnen we overal binnen,” klinkt het. Hij hoeft niet eens te zoeken naar de juiste sleutel. “Ik ben hier twee maanden geleden nog geweest.”

Voorbij de afscheidingswand lopen de muurbekleding van het station en het felgele plafondmotief nog even door, maar daarna is alles kaal beton. Een ruwe trap brengt ons een verdieping hoger naar een halte met twee perrons en evenveel spoorbeddingen ertussenin. “Dit is gebouwd tegelijk met de rest van het station in de jaren 1980,” zegt Gonzalez. “Over vijf jaar zullen de trams op de lijnen 81 en 82 hier halt houden en verdwijnt de halte in de Overdekte Straat.”

Het spookstation sluit aan op een nog veel oudere autotunnel. “Die is maar kort gebruikt in de tijd van Expo 58 om het verkeer op de Fonsnylaan vlotter te laten verlopen,” klinkt het. De vloer is er nog bedekt met het soort straatstenen dat destijds gebruikelijk was. Ter hoogte van de oude tunnelmonden zijn de betonnen wanden bedekt met dezelfde gele baksteen die is gebruikt voor het Zuidstation en het oude postgebouw langs de Fonsnylaan. Vlak voor de tunnel doodloopt op een hoop aarde, valt wat zonlicht binnen via een verluchtingsrooster op de Fonsnylaan. Dagelijks denderen duizenden automobilisten over het metaal. Het geraas echoot in de lege tunnel.

Het station en de tunnel zijn samen goed 250 meter lang. “We zijn al begonnen met het schoonmaken van de tunnel. Vervolgens moeten we hem verlengen tot een geplande toegangshelling ter hoogte van de Denemarkenstraat, en tot het nieuwe kruisstation dat er moet komen onder de Stalingradlaan.” Dat nieuwe station krijgt de naam Grondwet en zal het huidige Lemonnier vervangen. Daar kruisen verschillende lijnen elkaar op hetzelfde niveau en dat is ondenkbaar eens de Noord-Zuidas wordt omgebouwd tot volwaardige metro.

Lemonnier wordt met andere woorden het spookstation van de toekomst. “De trams zullen er wel nog doorrijden, en de vele sporen zullen er ook als parkeerplaats voor trams gebruikt worden,” klinkt het.

Brussel heeft al een geschiedenis op vlak van jarenlang ongebruikte infrastructuur. De ruwbouw van het station Horta in Sint-Gillis lag bijvoorbeeld ook zowat tien jaar te wachten tot de afwerking en de exploitatie volgden in 1993.

“Bij de bouw van de metro waren de ingenieurs vooruitziend en werden stations en tunnels voorzien op toekomstige uitbreidingen,” zegt woordvoerster Inge Paemen. Het spookstation onder de Fonsnylaan zal er dan misschien drie decennia ongebruikt bij hebben gelegen, het zou vandaag voor ingewikkelde werken zorgen om het te bouwen, zo dichtbij een druk station. Of de andere bestaande stukken infrastructuur ooit nog gebruikt worden is lang niet zeker. Veel zal afhangen van hoe Brussel op lange termijn evolueert.

Verborgen ruimtes in de metro

halte 1. In het station Simonis-Elisabeth ligt een grote ongebruikte ruimte verborgen naast de gang richting de tramhalte van lijn 19. Hier komt in de loop van 2018 de eindhalte voor de nieuwe tramlijn 9 die momenteel in aanleg is in Jette.

halte 2. Even voorbij het station Zwarte Vijvers richting Beekkant is in de metrotunnel het begin van een onvoltooide aftakking te zien. Het is de aanzet voor een tunnel onder de Gentsesteenweg richting Sint-Agatha-Berchem. Ook elders op het net zijn beginstukjes van tunnels gebouwd. Zo is er aan het Noordstation een aanzet voor de metro richting Bordet, en liggen de eerste meters van de tramtunnel onder het Meiserplein al klaar.

halte 3. Het station Sint-Guido zou volgens oude metroplannen ook bediend worden door een lijn die het Zuidstation via de Wayezstraat verbindt met het winkelcentrum Westland. Daarom ligt onder het bestaande station een ruwbouw van een tweede station van gelijkaardige grootte. Op het perron richting Herrmann-Debroux leidt een ontoegankelijke trap naar een deur die de onafgewerkte halte verbergt.

halte 4. Onder de Kleine Ring ter hoogte van Sainctelette ligt de ruwbouw van een nooit gebruikt metrostation. Het is niet afgewerkt omdat men tijdens de bouw tot de conclusie kwam dat het station te dicht bij de haltes IJzer en Ribeaucourt zou liggen. Het zou kunnen dat het ooit toch nog wordt geopend als de nabijgelegen site van Thurn & Taxis aan belang wint. Wie tussen die twee stations op lijnen 2 en 6 spoort, kan in de donkere tunnel de onafgewerkte perrons en trappen van het spookstation ontwaren.

halte 5. Tussen de stations Rogier en Kruidtuin zijn grote technische ruimten met funderingspalen aangelegd om de Noord-Zuidverbinding te ondersteunen. Dit ter compensatie van het stukje fundering dat moest worden weggehaald om plaats te maken voor de metrokoker die net onder de Jonction ligt. Vandaar ook dat het station Kruidtuin zo diep ligt. Ook tussen Schuman en Merode ligt naast de metrokoker een grote ruimte.

halte 6. Een ruimte in het premetrostation Anneessens is in het verleden al enkele keren gebruikt voor evenementen en wordt momenteel opgeknapt om definitief een stek te verwerven als polyvalente zaal. Ook in andere stations zoals Hallepoort zijn ongebruikte hallen die al in aanmerking kwamen als sport- of feestzaal, maar daar kwam voorlopig nog niet veel van in huis.

halte 7. Een deel van het metrostation Zuid (achter deze witte wand) is nog niet gebruikt (zie reportage hoger).

halte 8. Premetrostation Albert telt niet alleen een zichtbaar, doch ongebruikt perron. Op het niveau van de (erg ruime) lokettenzaal ligt ook de ruwbouw voor een tramhalte verborgen. De onbenutte infrastructuur krijgt over enkele jaren een bestemming wanneer het station wordt omgebouwd tot eindhalte voor de geplande metrolijn 3 (Albert-Bordet). Trams die van de Albertlaan komen zullen dan halt houden op het niveau van de loketten en vervolgens doorrijden richting Rochefortplein via een nieuwe tunnel onder het Park van Vorst.

halte 9. In het metrostation Louiza geeft een onopvallende deur toegang tot een ongebruikte traphal. Die leidt naar een grote, kale betonnen ruimte op niveau -3. De grote hal werd samen met de rest van het station gebouwd met de bedoeling er ooit een halte te maken voor een nog te bouwen lijn onder (een stuk van) de Louizalaan. Dat plan werd ooit gekelderd na verzet van plaatselijke handelaars die vreesden voor minder klanten met het ondergronds brengen van de tram. Het tunnelcomplex van Louiza en de bijhorende technische ruimtes reikt overigens tot onder het Poelaertplein. Een van de ruimtes vond een nieuwe bestemming als parking Poelaert.