Reconstructie: bewoners Lemonnierwijk vormden front tegen relschoppers

Opvallend beeld na de wedstrijd Marokko-Canada van vorige week donderdag: buurtbewoners en handelaars vormden een mensenketting op de Lemonnierlaan, tussen de politie en relschoppers. Nieuwe rellen zoals die na de match Marokko-België werden zo voorkomen. "We hebben een brug geslaan tussen het bestuur en de jongeren."

Marokko stootte vorige week donderdag door naar de achtste finales van het WK voetbal in Qatar, na een overwinning tegen Canada. Zo werd het toch nog feest in Brussel, ondanks de exit van de Rode Duivels, die op hetzelfde moment tegen Kroatië speelden en na een scoreloos gelijkspel werden uitgeschakeld.

Na de vorige wedstrijd van Marokko, een tiental dagen geleden tegen België - Marokko won met 2-0 - was de feestvreugde nog omgeslagen in het tegenovergestelde: in een grimmige sfeer, met vernielingen en confrontaties met de politie. Op de Anspachlaan werd een auto van deelbedrijf Poppy in brand gestoken, ook deelsteps werden in verschillende vuurtjes gegooid. Journalisten die verslag uitbrachten van de rellen, werden aangevallen. Zij dienden ondertussen een klacht in.

"Dat niet nog eens," dachten handelaars uit de buurt rond de Lemonnierwijk. Een dag voor Marokko-Canada, vorige week woensdag dus, zaten ze op initiatief van burgemeester Philippe Close (PS) samen met stadsbestuur en politie. "Ketjes die als crapuul keet komen schoppen, dat is niet het beeld dat de Belgo-Marokkaanse gemeenschap wil geven," vertelt Close. "Ik heb ook gevoeld dat er een heel groot gevoel van verantwoordelijkheid was binnen de gemeenschap."

Een brug slaan

Tijdens de vergadering namen de deelnemers de aanpak na de match tegen België kritisch onder de loep. "Het probleem was: chacun restait dans son coin," legt Ridoine Daali, uitbater van Délices Coffee uit. "De politie en het stadsbestuur aan de ene kant en de vaak Marokkaans-Belgische buurtbewoners en handelaars aan de andere zijde. Met de vaders, de handelaars en de grote broers uit de wijk hebben we vervolgens afgesproken om een brug te slaan tussen het bestuur en de jongeren, zodat we donderdag een écht feest konden bouwen."

Of dat helemaal lukte? Op het randje. Aan Lemonnier hield een hele groep donderdag een bus tegen. Waarna, onder luid gejuich, iemand op het voertuig klom. Toen de bus vertrok, viel die persoon en kwam op de grond terecht. Ook in de gemeenten Schaarbeek, Molenbeek en Anderlecht moest de politie lokaal ingrijpen.

Maar de belangrijkste focus voor de politie lag donderdag toch op het afschermen van de zone rond de Beurs, deels ter bescherming van de kerstmarkt. Daarom stonden politieauto's verdekt opgesteld in de zijstraten van de Anspachlaan, en van het metrostation Lemonnier tot aan de Beurs. Niet toevallig daar waar het ook zondag misging.

Ketting van mensen

Toch bleef de Lemonnierwijk tijdens de wedstrijd donderdag relatief kalm. Dat was iets minder het geval op het Anneessensplein, waar na afloop de sfeer grimmiger werd. In het zwart geklede mannen met capuchon en bivakmuts gooiden bommetjes in de richting van de politie. De agenten vormden daarop een rij over de breedte van de Lemonnierlaan, en bewogen zo in de richting van de Zuidlaan om de mensen weg te houden bij de Beurs.

Gekleed in vol ornaat en begeleid door een waterkanon en honden, zijn de ordediensten een indrukwekkende verschijning. Maar de jongeren gingen niet meteen achteruit.

En dan gebeurde er iets speciaals.

Op het moment dat het leek te escaleren, stopte de politie en zette de linie een stap achteruit in plaats van vooruit. Ze maakten plaats, zo bleek, voor een groep mannen die hand in hand een ketting vormden.

Ze droegen de Marokkaanse vlag rond hun schouders en riepen in het Frans en in het Arabisch in de richting van de relschoppers. Dat leek de spanning te breken. De jongeren gingen effectief achteruit en de mensenketting breidde zich uit van het Zuidpaleis tot aan de kleine Ring. De politie verrichtte daarna weliswaar verschillende arrestaties, maar de schade valt niet te vergelijken met die van zondag 27 november na de match tegen de Belgen.

Weg met de bivakmuts

De vergadering vooraf mag er dan op initiatief van de burgermeester gekomen zijn, het waren wel degelijk de handelaars en buurtbewoners die besloten om zelf fysiek tussenbeide te komen. Dat ze dat via een mensenketting zouden doen, was een ingeving van het moment zelf.

En daar bleef het niet bij. "We hebben gemaskerde jongeren gevraagd om hun gezicht te tonen, zodat ze tenminste herkenbaar zouden zijn op video's," vertelt Nour Eddine Layachi, voorzitter van de lokale handelaarsvereniging. "Wie iets bijhad om te slaan, werd er ook op aangesproken. Samen met de mensenketting hebben we de relschoppers zo kunnen isoleren."

Buurtbewoners Nabil is maar wat trots dat hij erbij was. "We hebben ervoor gezorgd dat er geen problemen waren en dat iedereen kon komen feesten. Ja, er moest preventief een politiekorps ter plekke zijn na de rellen van de vorige wedstrijd. Maar alles gebeurde in een goede sfeer."

"Iedereen wist vooraf wat er zou gebeuren: iedereen had zijn instructies gekregen, en voerde die feilloos uit," zegt buurtbewoner Mustapha Chanuf die in regelmatig contact staat met zowel bewoners als lokale bestuurders.

"We zijn op zoek gegaan naar oplossingen, samen met de vaders en broers uit de wijk, mensen die van hun wijk en van de stad houden," vertelt ook Ridouine Daali van Délice Coffee op de Stalingradlaan. "Dat heeft gewerkt. Het werd een echt feest, dat werd ook tijd. Het zou trouwens fout zijn om het succes van donderdagavond helemaal op ons conto te schrijven. Het lukte ook omdat de jongeren begrip toonden en die mensenketting hebben geaccepteerd. Ze hebben zich uiteindelijk wat geamuseerd met Bengaals vuurwerk, maar daar bleef het zowat bij."

Bekende techniek

Ook de korpschef van de politiezone Zuid, Jurgen De Landsheer, reageert daags nadien opgelucht. Zijn zone grenst namelijk aan Lemonnier en was dus ook betrokken bij de voorbereidingen. De Landsheer kent de techniek van de mensenkettingen door betogingen van de vakbond.

Op die manier samenwerken met een gemeenschap is volgens hem heel efficiënt: "Het is de enige manier om rellen te stoppen," zegt De Landsheer. Bovendien: die tussenpersonen helpen om een draagvlak te creëren voor de acties van de politie. "Anders schakelen we over naar een systeem van volledig repressieve actie, en dat wil niemand."

Ook jeugdwerkers structureel inschakelen

Ook sociaal ondernemer Hassan Al Hilou was aanwezig aan Lemonnier en zag het hoe de mensenketting zijn doel niet miste. Toch kan hij zich maar gedeeltelijk vinden in de techniek van de mensenketting. "Moeten vaders, oudere broers en buurtbewoners hun vrije tijd hieraan besteden?” vraagt hij zich af.

Al Hilou denkt daarom een stap verder. "Er zou een eenheid van commando kunnen komen bij het jeugdwerk. Een gezamenlijke samenwerking door het jaar heen, zodat het jeugdwerk zich kan organiseren om samen te werken. Dat soort kader ontbreekt nu."

Op cruciale momenten, zoals oudejaarsdag, zouden jeugdwerkers dan ingeschakeld kunnen worden. "Dat gebeurt nu ook al, maar niet op structurele basis," zegt Al Hilou. "Je zou de helft van de jeugdwerkers kunnen inschakelen op zo’n moment en natuurlijk ook bijbetalen. Zo kan het jeugdwerk op die momenten lonen. Anderzijds kan de samenwerking met de ordediensten nog beter." Er was donderdagavond volgens hem geen directe contactpersoon bij de politie.

Fijn feest, geen vernielingen

Maandag zitten de handelaars wel opnieuw samen met de burgemeester en de politie. Dit keer om de wedstrijd van Marokko tegen Spanje voor te bereiden van dinsdag. De bewoners uit de Lemonnierwijk zijn alvast van plan opnieuw de straat op te trekken. Mustapha Chanuf is er zeker opnieuw bij. "Ik hoop dat Marokko wint. En dan willen we een fijn feest zonder vernielingen."