Rond Brussel (1): Brussel-Stad

Vlaanderen heeft de reputatie dat de rotondes er vol staan met bespottelijke beelden. Maar hoe zit het in Brussel? Voor BDW onderneemt de Nederlandse rotondoloog Tijs van den Boomen de komende maanden een zoektocht naar de rotondes van de negentien Brusselse gemeenten. Welke spiegel houden ze ons voor?

'C eci n'est pas un rond-point.' Het is niet alleen het aangrenzende Magritte Museum dat deze variatie op een van de beroemdste zinnen uit de moderne kunst bij me doet opwellen. De naam alleen al zegt genoeg: gewoon Koningsplein en niet Koningsrotonde. Maar belangrijker nog: het ziet er helemaal niet uit als een rotonde. Sterker nog, er is niets ronds te ontdekken aan dit rechthoekige plein dat omgord wordt door paleizen en musea.

Hier heerst het strenge classicisme van de late achttiende eeuw. Om nog eens extra te benadrukken dat hier de macht zetelt, zit een krijgshaftige ridder midden op het plein trots te paard. Het is Godfried van Bouillon, de man die Jeruzalem veroverde tijdens de Eerste Kruistocht. Hij kwam hier kort na de Belgische onafhankelijkheid te staan, het land had behoefte aan heroïsche symbolen. Het was dan ook passend dat koning Albert I in 1875 aan dit plein het levenslicht zag.

Het leek alsof dit plein voor eeuwig zo zou blijven, maar toen kwam de auto, het ontembare monster waarvoor in Brussel complete wijken zijn gesloopt. Het prachtige ontwerp van de Parijse architect Barnabé Guimard werd natuurlijk gespaard, maar helemaal ongeschonden kwam het toch niet uit de strijd. Er werden blauwe borden met witte pijlen neergezet om het verkeer te regelen. Formeel was het plein nu een rotonde en daarmee was het gedegradeerd van stedenbouwkundig ensemble tot machine om het verkeer af te wikkelen.

Misschien moeten we niet rouwig zijn om dit verlies aan waardigheid, want rotondes mogen dan wel enigszins banaal zijn, ze zijn ook democratisch en zelfregulerend: wie op het plein rijdt, heeft voorrang, de rest moet wachten. En iedereen komt aan de beurt.

Misschien kan deze rotonde ter inspiratie dienen voor het op nummer 7 gevestigde Grondwettelijk Hof, dat optreedt als scheidsrechter tussen de federatie, de gewesten en de gemeenschappen. Stel je voor, een automatische regeling wie in België voorrang heeft. 'Ceci n'est pas une fédération.'

Bekijk de reeds besproken rotondes op deze kaart:

Rond Brussel weergeven op een grotere kaart