Sans-papiers opeengepakt in Begijnhofkerk: ‘Papieren of hongerstaking’

Sinds zaterdag wordt de Begijnhofkerk opnieuw bezet door mensen zonder papieren. Met meer dan 200 verblijven ze in de kerk, een moeilijke situatie in coronatijden. Maar de coronacrisis leidt bij de sans-papiers tot nog meer onzekerheid. "Ik heb niets meer te verliezen. Als een hongerstaking moet, twijfel ik geen seconde.” Priester Daniël Alliët en de Begijnhofkerk zelf roepen andere Brusselse gebedshuizen op om de deuren te openen voor de mensen zonder papieren. "Wij willen hun stem volop laten klinken."

“Distance, distance”, roept iemand in het portaal van de Begijnhofkerk. Enkele mannen proberen naar binnen te gaan, maar moeten aanschuiven. Het is er druk dinsdagavond. Tientallen mensen zijn samengekomen op het pleintje voor de kerk om een steuncomité op te richten. De kerk wordt sinds zaterdag bezet door mensen zonder papieren. “In 2009 hebben sans-papiers deze kerk ook bezet”, roept iemand buiten door een megafoon. “Er waren toen nog een veertigtal andere bezettingen, maar dat heeft wel geleid tot een collectieve regularisatie.”

Déjà vu

Wie de kerk in 2014 of 2009 al eens bezocht - de kerk heeft meerdere bezettingen door sans-papiers gekend - krijgt een déjà-vugevoel. Matrassen, veldbedjes en tentjes liggen rakelings naast elkaar en vullen de zijbeuken tot aan het altaar. Alleen was er toen geen sprake van een coronapandemie. “Dit is niet oké. Als hier één iemand met een besmetting binnenkomt, heeft iedereen hier corona”, zegt een activist wanneer hij de kerk voor de eerste keer betreedt.

“Afgelopen nacht hebben hier ongeveer 220 mensen geslapen”, vertelt Khalid, een veertiger afkomstig uit de Maghreb. “Hier zijn mensen uit Arabische landen, Algerijnen, Tunesiërs, Pakistani en Afrikanen, allemaal mensen zonder papieren. Ik ben illegaal, al veertien jaar.” Amin, een jongere sans-papiers, sluit aan. “Buiten staan mensen aan te schuiven voor een plek, maar door corona kunnen we niemand meer binnen laten. We moeten afstand houden.”

Al is dat moeilijk, vooral wanneer de meer dan 200 mensen zonder papieren ’s nachts dicht opeengepakt onder het kerkgewelf liggen. Wel dragen de meesten mondmaskers. Khalid haalt zijn schouders op, hij denkt bij corona vooral aan iets anders. “Voor corona werkte ik op de vroegmarkt, de Abattoir of op rommelmarkten, soms voor twintig euro per dag. Om te overleven. Nu is er amper nog werk door corona.”

“Maar ik ben hier niet om een slaapplaats of eten te zoeken. Wij zijn deze situatie beu en willen papieren”, gaat Khalid verder. “Binnen een dag of twee, drie beginnen we een hongerstaking. We zijn toch al zo goed als dood. Waar wachten we nog op?”

Hongerstaking

Toen 161 sans-papiers in 2009 in hongerstaking gingen in de Begijnhofkerk, leverde hen dat een tijdelijke verblijfsvergunning op. Khalid hoopt dat een hongerstaking genoeg druk kan zetten om tot een definitieve regularisatie te leiden, en hij is niet alleen. “Hopelijk ziet de politiek onze situatie hier en doet ze er iets aan, anders komt er een hongerstaking”, zegt ook Ghalem, een man uit Algerije. “Dit duurt al jaren. Al 22 jaar zit ik hier in deze situatie, zonder papieren. Ik heb niets meer in Algerije - ik zou mij er buitenlander voelen - maar hier heb ik ook niks. Ik zit gevangen tussen twee vuren.”

“Tot nu toe overleefde ik, maar er is geen werk meer. Je kan geen huur meer betalen, geen eten. Wat doe je dan? Op straat sterven?”, gaat Ghalem verder. “Ik wil een gewoon leven, een gewone job, belastingen betalen en niet meer als slaaf werken.”

Achter Ghalems matras staan nog enkele tentoonstellingspanelen met een expo over moderne slavernij. Die tentoonstelling kwam er op initiatief van Daniël Alliët, tot 2019 nog priester in de Begijnhofkerk. Tijdens eerdere bezettingen heeft hij de sans-papiers altijd gesteund, maar intussen is hij op pensioen. De Begijnhofkerk ging verder als House of Compassion, een interreligieus project binnen de kerk.

Steun van Begijnhofkerk

“Collectieven van mensen zonder papieren namen in december contact met ons op met de vraag om rond de kersttijd een tweedaagse actie te voeren in de Begijnhofkerk” zegt coördinatrice van House of Compassion Karen Naessens. “Ons antwoord was dat acties met meer dan vijftien mensen voor ons in tijden van corona niet bespreekbaar waren. Sindsdien hoorden we niets meer van hen.”

Alliët en House of Compassion roepen andere Brusselse gebedshuizen op om de deuren te openen voor de sans-papiers, zodat hun actie in kleinere groepen kan doorgaan. “Nee, wij willen de stem van mensen zonder wettig verblijf niet laten verstommen, zeker niet in deze coronatijd. Wij willen hun stem volop laten klinken,” zegt Alliët. “Daarom doen wij een oproep aan alle organisaties met hoge plafonds en een hart op de juiste plaats. Kerken, moskeeën, synagogen of andere levenbeschouwelijke plaatsen: kom de actievoerders te hulp. Als men op minstens tien plaatsen opstaat en aan maximaal tien tot vijftien mensen plaats biedt, kan het protest wél in veilige omstandigheden gebeuren."

House of Compassion steunt de actievoerende sans-papiers, maar of de eigenaar van de kerk - de kerkfabriek - de bezetting toelaat, is onduidelijk. Burgemeester van de Stad Brussel Philippe Close (PS) is alvast niet van plan om in te grijpen. "De Stad is geen eigenaar van de kerk. Wat daar gebeurt, vindt niet plaats op de openbare weg, en dus is de Stad niet bevoegd", reageert Close via zijn woordvoerster. "De eigenaar kan juridische stappen ondernemen als hij niet akkoord gaat met de bezetting."

Hopeloos

In de kerk verblijven niet alleen mannen. Eén deel is gereserveerd voor vrouwen en kinderen. “Slapen in een kerk? Wat wil je dat ik je vertel? Het is koud, we lijden”, zucht Jihane, een Marokkaanse vrouw die bijna drie jaar zonder verblijfsrecht is. Zij vond de weg naar de Begijnhofkerk gisteren, dankzij een tip van een vriend die ook geen papieren heeft. “Ik verbleef bij mensen die uiteindelijk de huur niet meer konden betalen. Het was dit of de straat.”

Dat de coronacrisis mensen zonder papieren nog meer tot wanhoop drijft, zegt iedereen in de kerk. Jihane: “Het is moeilijk voor mensen met papieren, hoe denk je dat het voor ons is? Geloof me, we zitten in een hopeloze situatie. In Marokko heb ik alles verloren, teruggaan is onmogelijk. Ik heb niets meer te verliezen. Als een hongerstaking moet, twijfel ik geen seconde.”