Sekswerkster Marie: 'Guy Cudell verdedigde ons'

Een catastrofe. Zo noemt Marie de historische prostitutiewijk van Sint-Joost-ten-Node. “Leegstand, ratten en muizen, vuile straten en drugsdealers. Emir Kir hoopt dat we opkrassen, maar hij heeft niet door dat de prostitutienetwerken veel meer geld hebben dan wij, de laatste Belgen.”

In de geschiedenis van de prostitutie van Sint-Joost en zijn carrés is 18 mei 1998 een belangrijke datum. Die dag ontaardt een ruzie tussen twee automobilisten voor een parkeerplaats op het Sint-Lazarusplein.

Eén van de twee mannen trekt een mes, de andere moet vluchten. Ondertussen is er een toeloop van jongeren en als er één ‘on va casser les putes’ roept, is het hek van de dam. De ruiten van de carrés worden ingegooid, er wordt met molotovcocktails gegooid.

Guy Cudell (PS), de bejaarde burgemeester, weet niet waar hij het heeft. Het tv-journaal toont een radeloze man, een burgemeester die de situatie niet meer in de hand heeft en heel het land is er getuige van. Hij vraagt de sekswerkers drie dagen niet te werken tot de gemoederen bedaard zijn. Tijd die er sowieso nodig is om de materiële schade te herstellen. “Het was een echte oorlogszone,” zegt Marie.

“Ik heb ‘m geknepen, ik was doodsbang. Ik weet nog altijd niet wat de precieze aanleiding geweest is.” De krant Le Soir schreef ’s anderendaags dat er al een paar dagen een petitie rondging tegen de sekswerkers en suggereerde dat een moskee er voor iets tussen zat.

Maar Cudell verdedigde de sekswerkers, zegt Marie: “Hij zei: ‘In mijn gemeente is plaats voor iedereen, voor mensen van verschillende nationaliteiten en sekswerkers. Alle gemeenschappen moeten vreedzaam samenleven.’”

Marie kent de exacte datum waarop ze in Brussel als sekswerker begon uit het hoofd: 12 augustus 1992. We ontmoeten haar in de lokalen van Utsopi, de vzw die de belangen verdedigt van de sekswerkers. Utsopi werd in de carré van Marie officieel voorgesteld op 15 december 2015.

Marie: “Toen ik als Luikse in 1992 in de Noordwijk aankwam, was het een echte volkswijk met veel Italianen en Grieken. De meisjes in de carrés waren allemaal du terroir, blanke Belgen op één zwart meisje en één métisse, eveneens uit Luik, na. Als er problemen waren, gingen we bij burgemeester Cudell langs en de zaken werden opgelost. Cudell was hoogst charmant.

Als we hem op straat tegenkwamen, kregen we een kus en hij betaalde ons af en toe een koffie om te informeren hoe het er in de wijk aan toeging. Ook met de buren leefden we in goede verstandhouding, de kinderen deden boodschappen voor ons en als het de Griekse of Italiaanse feestdag was, kregen we een Italiaanse of Griekse schotel aangeboden. Met Kerstmis versierden we onze vitrines met kerstballen en groen.”

Sommige zinsneden uit het verhaal van Marie lijken regelrecht uit een policier van Georges Simenon te komen: “De meisjes mochten alleen in hun eigen carré werken, één meisje per carré dat ofwel tijdens de dag werkte ofwel ’s nachts en dat werd dagelijks gecontroleerd.

Ik herinner me dat Willy, de politieagent, ’s ochtends langskwam, controleerde of we achter onze eigen vitrine zaten en meisjes die te schaars gekleed waren, terechtwees. En we gehoorzaamden.”

Na de rellen koos een aantal eigenaars eieren voor zijn geld. Ze waren bang, zegt Marie, en er dook een ander genre eigenaars op. “Het eerste pand dat verkocht werd, was La Fourche, een café dat uitgebaat werd door een bejaard koppel met een gehandicapte dochter, een volkscafé waar met de kaart gespeeld werd en de meisjes tussendoor een koffie gingen drinken.

De koper was een Turk die de huurders eruit gezet heeft en daarna menselijke ellende aantrok: mensen zonder papieren die geen Frans kenden en zich dus niet konden verdedigen. Daarna kocht diezelfde man ook een huis met een carré. Hij gooide de Belgische sekswerker eruit en verhuurde de carré voor 500 euro per week, ik betaalde op dat moment 350 euro per maand. Hij liet er meisjes zonder papieren werken.

Zo werden Afrikaanse meisjes naar hier gelokt. Je herinnert je toch de veroordeling van Mama Leather in 2018, de vrouw die heel jonge meisjes uit Nigeria liet overkomen en ze verplichtte om zich te prostitueren? En uiteindelijk zijn ook andere eigenaars gevolgd met hun zotte huurprijzen.”

Het jaar 1998 mag dan een keerpunt geweest zijn, de verhouding met het gemeentebestuur verliep verder goed, er waren weleens strubbelingen, over de hoogte van de te betalen taksen, maar ook onder Guy Cudells opvolger Jean Demannez verliep alles opperbest, zegt Marie.

“Jean Demannez is een muzikant en hij trad op bij feesten in de gemeente. Onder druk van de oppositie heeft ook hij de taksen die we moesten betalen, verhoogd, maar uiteindelijk kwamen we tot een vergelijk. We hebben nooit gerechtelijke stappen ondernomen. Ik kende zijn vrouw en kinderen en er was een zekere mate van vertrouwen tussen het gemeentebestuur en de sekswerkers.”

Emir Kir

De huidige burgemeester Emir Kir is opgegroeid in de Noordwijk en bewonderde naar eigen zeggen Guy Cudell. “Ik stond dan ook positief tegenover Kir,” zegt Marie.

“Ik dacht: hij kan als man van Turkse origine die hier opgegroeid is een brug slaan tussen de sekswerkers en de Turkse gemeenschap. Maar ik heb me deerlijk vergist.”

Jean Demannez had in 2011 samen met de gemeente Schaarbeek en Espace P - een vereniging voor prostituees, de klanten en de omgeving van prostituees - een reglement opgesteld waar iedereen kon mee leven, zegt Marie. Zo mocht er maar één meisje per carré opereren, moest iedere carré warm water en een bidet hebben.

“Maar toen kwam Kir en hij gooide het reglement in de vuilnisbak: we moesten ’s avonds sluiten, tijdens het weekeinde en op feestdagen. Ook moesten we een toelating hebben die hij alleen ons kon geven en die 2.500 euro per vijf jaar kostte, boven op de taks van 3.000 euro per jaar.

Bij de oprichting van Utsopi heb ik gezegd dat ik ‘220 klanten moest afwerken voor Emir Kir’. La Dernière Heure heeft dat van die 220 klanten in het groot afgedrukt. En ik heb eraan toegevoegd dat ik dan nog geluk had, een gekleurd meisje moest er dubbel zoveel afwerken.”

Kir woest

Marie en andere leden van Utsopi worden op 1 februari 2016 ontvangen door Kir. “Hij zei: ‘Ik heb het zo beslist en zo zal het zijn, en niet anders. En nu moet ik weg.’ We bleven verbijsterd achter en besloten een glas te gaan drinken om de verdere strategie te bespreken. Een kwartier later rinkelden al onze telefoons: Kir had op een persconferentie zijn nieuwe maatregelen bekendgemaakt en gezegd dat wij het met hem eens waren. Hij wist niet dat we naar de Raad van State gestapt waren.

Ik heb uit goede bron vernomen dat hij woest was toen hij het vernomen had, nog nooit had een vrouw en zeker geen sekswerker hem stokken in de wielen gestoken.”

Een paar dagen later laat Kir aan een aantal panden rode affiches plakken met de reden van de sluiting, maar ook met persoonlijke gegevens - zoals het nummer van de identiteitskaart - van de sekswerker, zegt Marie: “Eerst zei hij dat de drukker zich vergist had, dan de gemeentesecretaris, du n’importe quoi. Onze gegevens werden zomaar te grabbel gegooid.”

In mei 2016 werd duidelijk dat Kirs reglement de toets van de wet niet kon doorstaan. “Maar ondertussen juichten de prostitutienetwerken. In het reglement staat dat er per carré één of meer meisjes mogen werken. Dat is de bron van alle kwaad. Kir beweert dat hij prostitutienetwerken bestrijdt, maar hij speelt ze net in de kaart. Dat is helaas de werkelijkheid.”

Later barstte een juridische strijd los tussen Utsopi en Kir. Kir verliest keer op keer, maar koopt volop huizen op in de Noordwijk. “Hij hoopt op die manier de prostituees te verjagen,” zegt Marie. “Hij koopt huizen op die hij laat verloederen, terwijl er mensen op straat slapen. Een echte schande.”