Sint-Gillis, de enige die niet verarmt

In alle Brusselse gemeenten is de welvaart de afgelopen decennia gestaag gedaald. Allemaal? Neen, de kleine gemeente Sint-Gillis, ooit de tweede armste van het land, biedt dapper weerstand aan de verarming. "Gentrificatie stopt de neerwaartse trend."

De welvaartsindex, die het gemiddelde inkomen per inwoner in een gemeente vergelijkt met het nationale gemiddelde, is in Brussel in 15 jaar tijd gedaald van 95 naar 81. Een Brusselaar heeft dus maar 81 procent van het nationale gemiddelde inkomen ter beschikking.

Alle gemeenten zien de welvaart per inwoner afnemen: Sint-Pieters-Woluwe ging bijvoorbeeld van 129 naar 111, en gemeenten als Jette en Ganshoren, die in 1993 bovengemiddeld welvarend waren (115 en 119), scoren nu ruim onder het gemiddelde (88 en 92). De oorzaken: groei van de bevolking, door immigratie en door een hoger geboortecijfer; en een middenklasse die liever naar de verstedelijkende rand verhuist.

Er is echter een uitzondering: Sint-Gillis, de enige gemeente waar de welvaartsindex stabiel blijft en het laatste jaar zelfs een beetje stijgt. Hoog is de welvaart er niet: de index ligt op 69, het gemiddeld inkomen op 10.733 euro per inwoner. Maar dat inkomen stijgt wel het snelste van heel het gewest, terwijl het op veel andere plaatsen afneemt.

Hoe kan het dat een gemeente een dans ontspringt waaraan niet enkel de Brusselse gemeenten maar nagenoeg alle Belgische steden wel deelnemen?

"In de jaren zeventig was Sint-Gillis de armste gemeente van Brussel", zegt demograaf Patrick Deboosere (VUB) aan brusselnieuws.be. "Het was ook een echte migratiegemeente, met Italianen en Spanjaarden die zich aan het Zuidstation vestigden. Nu werkt Sint-Gillis zich verder op via gentrificatie, met hoger opgeleide jongeren die blijven hangen."

Place to be
Ook professor Eric Corijn (VUB) ziet gentrificatie aan het werk. "Vooral in de buurt van het Voorplein is het aantal middenklassers toegenomen. De heraanleg en de heropleving van de handel op het plein heeft het tot een van de places to be gemaakt. Voor mensen die Elsene niet kunnen betalen maar niet naar Oud-Molenbeek of Schaarbeek willen, is Sint-Gillis een goede tussenoplossing."

Die gentrificatie gaat trouwens verder dan wat zichtbaar is in de cijfers. In Sint-Gillis wonen bijvoorbeeld heel wat studenten, die geen inkomen hebben en meestal ook niet in de gemeente gedomicilieerd zijn, maar niet meteen arm te noemen zijn. Ook buitenlanders die elders belastingen betalen, zijn niet in de cijfers inbegrepen.

Dure huizen, arme bevolking
Schepen Willem Stevens (SP.A) vindt gentrificatie echter een te sterk woord. "Dat impliceert dat armere bewoners zijn weggedrukt, en dat is niet zo. Er zijn bijvoorbeeld wel veel leegstaande kantoren omgebouwd tot appartementen, en die zijn dan naar de betere inkomens gegaan", zegt hij. "Maar tegelijk zien we bij het OCMW dat de armoedeproblematiek toeneemt. Dat wijst dus eerder op een polarisatie dan op gentrificatie. We krijgen de paradox dat de arme bevolking aangroeit, maar dat huizen wel duur verkocht worden."

De vastgoedprijzen zijn er inderdaad opvallend: de gemiddelde huurprijs is er nu 600 euro, en de koopwoningen staan in de top vijftien van de duurste van het land. Opmerkelijk voor de gemeente met nog steeds de vijfde armste inwoners van België. "Het is een paradox. Sint-Gillis heeft een aantrekkelijk imago, terwijl dat helemaal niet weerspiegeld wordt in de financiën van de gemeente", zegt Stevens.

Favorietenlijstje
Corijn waarschuwt er echter voor om de Brusselse cijfers te zeer te analyseren aan de hand van de gemeentegrenzen. "Die zijn puur administratief en betekenen niets bekeken vanuit het stedelijk weefsel. Het is belangrijker te kijken naar de evoluties en invloeden van bepaalde wijken. Want in Sint-Gillis heb je het Voorplein, maar evengoed ook de wijk van het Bethlehemplein, die eerder verwant is met Molenbeek en zeer arm en drukbevolkt is. Daar spelen de factoren die de welvaartsindex doen dalen wel", zegt hij. "Samen met de hogere middenklassezone die bij Elsene ligt, krijgen we een soort gemiddelde waarde die stabiel blijft."

Dat vindt ook Stevens."De gemeente is zo klein dat we bijna over wijkniveau spreken. In Brussel-Stad zijn er zeker ook buurten die de dalende welvaartstrend niet zullen volgen."

Toch is het voor Stevens duidelijk dat Sint-Gillis een ander parcours rijdt dan de andere Brusselse gemeenten. "Het is een erg populair stadsdeel, op het favorietenlijstje van jonge, stedelijk ingestelde mensen", zegt hij. "Net de socio-economische mix in de gemeente trekt hen aan. Die mix moeten we dus zien te behouden, door ook de arme bevolking te ondersteunen."