Slachtoffers huiselijk geweld vinden geen uitweg

De vrees voor een toename van huiselijk geweld in coronatijden lijkt uit te komen. Hoewel er nog geen cijfers zijn van het aantal incidenten in Brussel, voelen verschillende Brusselse opvangtehuizen dat vooral de vraag om noodopvang groeit. “De vrouwen die ons nu bellen, moeten dringend uit huis.”

"Haar man rook onraad. Om te vermijden dat ze hem zou verlaten, nam hij haar gsm en sleutels af, en sloot hij haar enkele dagen op. Het geweld dat ze die dagen moest ondergaan, was enorm.” Yamina Zaazaa (58), codirectrice van het Centre de Prévention des Violences Conjugales et Familiales (CPVCF) vertelt dat ze dat verhaal hoorde bij twee van de drie slachtoffers van huiselijk geweld die zich net bij haar aanmeldden.

Om capaciteitsproblemen van vrouwenopvangcentra in coronatijden op te lossen, besloten de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof), het CPVCF en het OCMW een Brussels hotel open te stellen, waar vrouwen die het slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld opgevangen kunnen worden. Zaazaa nam de leiding op zich.

“Het hotel kwam geen dag te vroeg,” aldus Zaazaa, die erop wijst dat het aantal plaatsen zelfs vóór de uitbraak van het coronavirus beperkt was. “We verwachten op dit moment nog drie extra families, en de telefoon staat roodgloeiend.”

Zaazaa werkt al vijftien jaar met slachtoffers van huiselijk geweld, en merkt dat er een opmars is. “Vooral de vraag naar noodopvang groeit. Vroeger belden vrouwen ons, maar konden ze nog een maand of twee wachten vooraleer ze opgenomen werden. De vrouwen die ons nu bellen, moeten dringend uit huis. Een aantal situaties is erg explosief geworden, en het is soms zelfs een kwestie van leven of dood.”

Vluchthuizen

Zaazaa is niet de enige die de toename van het huiselijk geweld voelt. Andere Brusselse vluchthuizen spreken van een gelijkaardige trend. “Vroeger kregen we één of twee telefoontjes per week. Nu zijn dat er vier of vijf per dag,” meldt Gregory Culot van opvangtehuis Home Victor Du Pré in Brussel. “Maar we zijn volzet, en verwijzen de slachtoffers nu door naar het hotel dat daarvoor geopend werd.”

Ook bij het Brusselse onthaalhuis Open Deur wordt erkend dat de spanningen binnen families stijgen, en dat de aanvragen die ze krijgen, urgent zijn. “Door de coronacrisis wachten heel wat vrouwen nog even af. Ze weten niet wat kan of mag, en veronderstellen soms ten onrechte dat de hulp niet beschikbaar is. De slachtoffers die ons bellen, hebben echt gewacht tot het niet meer ging.”

Volgens forensisch psychologe Kasia Uzieblo (VUB/UGent) is de toename van het huiselijk geweld een wereldwijd fenomeen. “Het gaat vaak om slachtoffers die al vóór de coronamaatregelen gebukt gingen onder huiselijk geweld. Door de maatregelen hebben die slachtoffers nu nog minder ruimte om te ontsnappen dan voordien.”

“Bovendien blijkt dat daders de sociale isolatie en de angst voor het virus soms gebruiken om hun slachtoffers te chanteren en te bedreigen. We horen uit getuigenissen dat daders hun slachtoffers doen geloven dat ze geen kant op kunnen.”

Volgens Uzieblo kunnen verschillende factoren de toename van het huiselijk geweld verklaren. “Bij een aantal daders leidt stress tot geweld, voor andere geldt dat ze op een zeer dwingende manier naar controle streven. De coronamaatregelen voeren die druk op.”

Zaazaa weet dat de partners van de slachtoffers die ze opvangt vaak hun werk verloren. “De crisis versterkt de economische problemen in gezinnen waar misschien al problemen waren. Bovendien zijn slachtoffers het vaak gewend om in hun vrijheid beperkt te worden, maar daders niet. Door de maatregelen zijn zij nu hun ademruimte kwijt.”

“Bij huiselijk geweld is het overigens niet zo dat er steeds sprake is van één dader en één slachtoffer,” voegt Uzieblo toe. “Er zijn heel wat koppels die moeilijk omgaan met stress, en waar beide partners geweld plegen. Maar die trekken eerder naar een relatie­therapeut dan naar een vluchthuis, waardoor die niet in de statistieken terechtkomen.”

De slachtoffers die onlangs bij Zaazaa kwamen aankloppen, zijn jonge vrouwen tussen 25 en 35 jaar oud. Maar volgens Uzieblo kan iedereen slachtoffer worden van huiselijk geweld, ongeacht gender, leeftijd of sociaal-economische klasse. Ook is er niet meteen een verschil tussen stad en platteland.

Kleinere ruimtes

“De verschillen zijn niet groot, maar onderzoekers vermoeden dat partnergeweld op het platteland vaak chronischer is dan in de stad. Een mogelijke verklaring is het gebrek aan gespecialiseerde diensten op het platteland. In een stad kan je sneller bij een instelling aankloppen.

Bovendien gelooft men dat op het platteland meer een 'we moeten ons niet bemoeien'-attitude geldt. Daardoor komt er minder snel hulp. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat stadsbewoners niet met chronisch geweld te kampen krijgen.”

“Huiselijk geweld kan overal plaatsvinden,” bevestigt Zaazaa. “Maar voor mensen die in kleinere ruimtes wonen, of het financieel lastiger hebben, is het veel moeilijker om weg te raken. De coronamaatregelen versterken dat gegeven. Slachtoffers van huiselijk geweld vinden op dit moment geen uitweg meer.”

Om te reageren op het toenemende geweld, riep het Brussels Gewest in samenwerking met de VGC, de Cocof en de Franse Gemeenschap een taskforce in het leven. Tot een initiatief zoals in Vlaanderen – waarbij Vlaamse apothekers en het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) in navolging van Frankrijk het codewoord 'Masker 19' zullen lanceren, en slachtoffers zich daarmee kunnen melden – heeft dat voorlopig nog niet geleid.

De Brusselse politiezones volgen de zaak nauwgezet op, al is het volgens hen te vroeg om al van een toename in de meldingen te spreken. Opdat slachtoffers makkelijker de weg naar hulp zouden vinden, opende de politiezone Brussel Hoofdstad-Elsene tijdelijk zelfs een onlinechat.

Het Brusselse hotel houdt tot eind juni de deuren open voor vrouwen die het slachtoffer worden van huiselijk geweld. “We proberen nu vooral een luisterend oor te bieden,” zegt Zaazaa. “Hopelijk is de situatie tegen de zomer een beetje beter.”