Sociaal geograaf en Brusselkenner Eric Corijn: 'Sociale controle is volledig afwezig'

Eric Corijn is sociaal geograaf en Brusselkenner bij uitstek. In onze straten en op het openbaar vervoer ziet hij tijdens de crisis een versterkt individualisme opduiken. Toch leggen de stedelingen de verantwoordelijkheid voor de stijgende cijfers graag bij de politiek. "We mogen elkaar niet meer berispen."

'De pijlen zijn wel heel sterk op de overheid gericht..." stelt Eric Corijn, emeritus hoogleraar aan de VUB en Brusselkenner sinds jaar en dag. Als sociaal geograaf vindt hij de stijgende cijfers in de jongste en armste Brusselse gemeenten weinig verrassend. Vijftien van de negentien Brusselse gemeentes zitten momenteel boven de alarmdrempel, al zijn we qua ziekenhuisopnames nog niet aan het niveau van de eerste golf toe.

Sinds enkele weken weten we dat de besmettingen zich nu vooral voordoen onder de jongere bevolking. Bij de Brusselse zestigplussers blijft het virus voorlopig relatief weg - al is het bang afwachten of de jongeren hun ouders en grootouders straks besmetten.

"Als er één ding is wat we geleerd hebben tijdens de eerste lockdown, dan is het dat het gemakkelijker is om besmetting te vermijden als je de infrastructuur hebt om afstand te houden. Dat is bijvoorbeeld in Sint-Joost nauwelijks het geval", zegt Corijn. De kleinste gemeente van het land worstelt met een relatief hoog aantal besmettingen, maar kampte eerder dus ook al met een enorm hoge bevolkings- en armoedegraad. Het gros van de inwoners is er ook nog eens heel jong. Geen wonder dus dat het virus er nu hard toeslaat. "Sint-Joost is eigenlijk meer een wijk dan een gemeente", stelt Corijn.

Ook relatief kleine gemeenten als Ganshoren en Sint-Gillis vielen ten prooi aan een sterke stijging van de cijfers. "Sint-Gillis kent volkse wijken en een sterke uitgaanscultuur, dus die cijfers zijn niet moeilijk te verklaren. Maar wat er precies gebeurt in Ganshoren kan ik niet duiden: dat is een mysterie voor iedereen", lacht Corijn. Ganshoren kent een bevolking die gemiddeld ouder en rijker is dan de gemiddelde Brusselaar.

Foei foei foei

Het verrast de sociaal geograaf dat veel burgers de ernst van de situatie wel degelijk erkennen. "Het is ondertussen onmogelijk geworden om te doen alsof je de maatregelen niet kent", zegt Corijn. "Wie geen mondmasker draagt, valt tegenwoordig heel erg op. Overal maken borden je dan ook attent op het mondmaskergebod, en dat is prima. Maar wat ik niet zie gebeuren, is mensen die elkaar attent maken op eventueel afwijkend gedrag - integendeel. Ook op de bus worden mensen die hun masker verkeerd dragen, niet gecorrigeerd. De sociale controle lijkt me volledig afwezig."

Die houding past volgens Corijn in de sterke individualisering van de afgelopen dertig jaar. In rekenschap genomen dat we als Belgen een zekere recalcitrante houding tegenover de regels hanteren, wordt het wel heel moeilijk om freeriders in deze crisis tot de orde te roepen.

"Er is bijna sprake van een atomisering - een egocentrisme waardoor collectieve regels minder kunnen worden toegepast. Je moet maar kijken naar hoe we als Belgen tegenwoordig met belastingen omgaan. Mensen zien de ernst van de crisis steeds meer in, maar kunnen de maatschappelijke leercurve niet opleggen aan elkaar. Alsof we tegen een medemens geen enkele opmerking zouden mogen maken. Ik vind dat jammer. Ik denk dat we allemaal een deel van de verantwoordelijkheid dragen om in onze eigen omgeving - zij het op beleefde wijze - de ordehandhavers te vervangen."