Studenten in de bres voor hongerstakers: 'De VUB mag zich niet verschuilen'

De column waarin hun rector de situatie van de sans-papiers uitzichtloos noemde, stelde hen teleur. De verontwaardigde reacties nadat de spandoeken van dezelfde groep gestolen werden, stemden hen dan weer hoopvol. Verschillende studentenkringen van de Vrije Universiteit Brussel gooien lijf en leden in de strijd om de situatie van de sans-papiers op de campus onder de aandacht te brengen. “Het is tijd om de theorie in de praktijk om te zetten.”

Dag vijf van de hongerstaking. Hoewel hij als woordvoerder in tegenstelling tot de andere sans-papiers driemaal per dag een kleine versnapering mag eten, laat de actie ook bij Lahoucine Ed Darham (37) duidelijk haar sporen na. Vermoeid vertelt hij hoe hij zes jaar geleden uit Zuid-Marokko in Brussel arriveerde. Samen met enkele andere mensen zonder wettig verblijf opende hij in februari de bezetting op de VUB-campus.

“Wij zijn heel dankbaar voor de infrastructuur die de universiteit ons ter beschikking stelt,” vertelt Ed Darham, terwijl hij een studente verwelkomt die water komt aandragen. “Maar wij zijn hier niet om de universiteit te gebruiken. Wij zoeken altijd een plek die symbolisch is: in het verleden vonden hier ook bezettingen plaats. We vragen aan de universiteit om een duidelijke boodschap van steun uit te spreken voor de strijd en de rechten van de sans-papiers. Maar tot hiertoe krijgen we geen politieke steun. De reden waarom we hier zijn, is echter wel om bondgenoten in onze strijd te vinden.”

Die bondgenoten vinden de sans-papiers voornamelijk bij de studenten van de universiteit, aldus Ed Darham. “Er zijn verschillende studentenkringen die ons van bij dag één zijn komen helpen. Ze stellen brieven op om politieke druk te zetten, maar helpen ons ook materieel. Met de personeelsleden van de VUB hebben we minder contact, maar dat is vooral omdat we hen nog niet echt aangesproken hebben. De studenten kenden we al via andere sociale bewegingen.”

De steun van de studenten voor sans-papiers is niet nieuw in de geschiedenis van de VUB. Ook ten tijde van de bezetting in 2009 vormden de studenten een verontwaardigde partner in de strijd voor een waardig leven. “Wij verwijzen nog regelmatig naar wat in 2009 gebeurd is,” vertelt Liselotte Degroote (24), studente aan het RITCS, maar lid van de linkse studentenkring Comac VUB. “We leren uit wat er toen gebeurde en bouwen daar vandaag op voort. Vandaag kom ik regelmatig langs om babbeltjes te doen. Gisteren zou ik begonnen zijn met lessen Nederlands aan de sans-papiers, maar door de hongerstaking zijn ze te vermoeid.” Behalve de directe steun nam Degroote ook interviews af met de sans-papiers. “Door de verhalen van deze mensen op de website van Comac te publiceren, hopen we meer studenten te sensibiliseren.”

Verontwaardiging

Dat is volgens Degroote broodnodig omdat veel studenten niet echt lijken te weten dat er sans-papiers hun campus bezetten. Dat zegt ook Isabelle Tomasevic (18), studente Wijsbegeerte aan de VUB en eveneens lid van Comac. Ze werkte mee aan een videoproject rond de sans-papiers en bracht hen regelmatig eten. “Door corona zijn er natuurlijk minder studenten op de campus. Maar veel studenten weten niet van de sans-papiers hier. De VUB zelf communiceert er ook heel weinig over. Zelf hebben we een brief naar de rector gestuurd om druk te zetten. Maar een interne nieuwsbrief over het verblijf van de sans-papiers heb ik bijvoorbeeld niet zien passeren.”

Ook Ed Darham merkt dat veel studenten niet op de hoogte lijken van hun aanwezigheid. “En dan zijn er natuurlijk ook studenten die tegen onze bezetting zijn.” Van wie wel op de hoogte is, lijkt een groot deel de mensen zonder wettig verblijf wel te steunen, denkt Degroote. “Nadat de spandoeken van de sans-papiers werden gestolen, kregen we erg veel verontwaardigde reacties. Heel wat studenten wilden toen een actie organiseren. Dat stemt hoopvol.”

Die verontwaardiging ontbreekt volgens Tomasevic bij het bestuur van de VUB. Een dag eerder kondigde de VUB nog aan de hongerstaking te betreuren, hoewel ze begrip heeft voor de dramatische situatie van de betrokkenen. De universiteit stelde bovendien dat het niet aan haar is een politiek standpunt in te nemen. “Het is vreselijk dat de VUB geen politiek standpunt wil innemen. Het gaat hier om mensenrechten.” Ook Degroote hekelt het gebrek aan een standpunt. “De column van Caroline Pauwels waarin ze de situatie van de sans-papiers uitzichtloos noemde, vond ik teleurstellend. Daarmee delegitimeert ze hun strijd: die zou geen zin hebben. Als universiteit mag er een standpunt ingenomen worden. Tegenover onrecht kan je niet neutraal blijven.”

Stem geven

Ook bij Studiekring Vrij Onderzoek wordt het gebrek aan communicatie gelaakt. Naar het voorbeeld van Humans of New York, een fotoblog met interviews verzameld in de straten van New York, stelden studenten van de vereniging dertien portretten op van sans-papiers. Die publiceerden ze in campuskrant De Moeial. “Het idee kwam er na een brainstorm met VUB-onderzoeksgroep BIRMM. De VUB communiceert niet echt over de sans-papiers op campus. Met dit project willen we zoveel mogelijk mensen bereiken,” aldus voorzitter en rechtenstudent Bram Moriën (21). “Dat ze geen standpunt innemen, wil ik ergens nog begrijpen. Maar het is wrang om te zien hoe ze op een bepaald moment staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) wel een stem hebben gegeven op hun Facebookpagina, terwijl de sans-papiers niet aan het woord komen. Wij willen mét hen spreken, niet óver hen.”

Laura Laenen (23), gediplomeerd psychologe en studente Gender en Diversiteit, werkte voor Studiekring Vrij Onderzoek mee aan de portrettenreeks. “In haar statement liet de VUB bovendien weten het debat aan te willen gaan door dat onderzoekmatig te onderbouwen. Maar deze universiteit heeft al heel wat expertise in dit domein en heeft in het verleden al aanbevelingen gepubliceerd. We mogen niet vergeten dat hier in 2009, en op andere momenten in het verleden, ook bezettingen en hongerstakingen plaatsvonden. De situatie is dus niet nieuw. De universiteit lijkt zich te willen verschuilen achter het excuus eerst nog meer onderzoek te willen voeren, maar het is misschien weleens tijd om de theorie in praktijk om te zetten.”

“In 2009 hebben ze vanuit humanistisch perspectief steun voor oplossingen gevraagd,” vervolgt Laenen. “Vandaag draagt de VUB die humanistische principes nog steeds uit. Hoewel ze op veel vlakken veel doet, vind ik niet dat de universiteit vandaag voldoende de hand reikt naar de sans-papiers.” Ook Moriën vindt dat de VUB meer kan doen. “Er mogen verschillende meningen uitgedragen worden. Maar de zichtbaarheid moet wel vergroot worden en vanuit humanistisch standpunt moet de universiteit dat faciliteren. De VUB-slogan ‘De wereld heeft je nodig’ moet ook hier gelden.”

Ed Darham sluit zich aan bij hun uitspraken. “De VUB zegt de mensenrechten te willen verdedigen. Wel, dat is wat wij hier vandaag nodig hebben, want wij zijn de laagste klasse van de maatschappij. Onze strijd is er een die op lange termijn gevoerd moet worden. Want zelfs al wordt de migratiepolitiek morgen aangepast, dan moeten we ervoor zorgen dat die goed blijft voor de toekomstige generaties. Het is een strijd die we alleen samen kunnen winnen.”

Ondanks de kritiek blijft de universiteit bij haar standpunt. “Onze prioriteit ligt bij onderwijs en onderzoek,” zegt woordvoerder Sicco Wittermans. “Als universiteit nemen wij geen politiek standpunt in, dat staat los van het thema.”

Dat standpunt wordt door andere studentengroepen bovendien verdedigd. Volgens studentenvereniging Jong N-VA geeft de VUB zelfs het verkeerde signaal door de sans-papiers op de campus te houden. “We begrijpen het mededogen, maar het stuurt de verkeerde boodschap uit,” aldus Diederik Demuynck, woordvoerder voor de N-VA-fractie in het Brussels parlement en voor studentenkring Jong N-VA . “Afgewezen asielzoekers niet doen terugkeren, holt het asielrecht uit en zet druk op de samenleving. Dat speelt in de kaart van meer extreme meningen.”

Volgens Lisa Jongmans, voorzitter van de Studentenraad van de VUB, heersen er heel uiteenlopende meningen over de situatie onder de studenten. Op 23 maart sprak de Studentenraad zich neutraal uit tegenover het politieke vraagstuk van het al dan niet regulariseren, maar nam ze wel een standpunt in tégen de bezetting op de campus. “Dat standpunt werd ingenomen toen er sprake was van regelmatige incidenten onder de bezetters en in interactie met studenten. Het gaat over een ontzettend kleine minderheid van de bezetters, maar sommige studenten spraken van een onveiligheidsgevoel,” aldus Jongmans. “Nu de coronamaatregelen stilaan wegvallen, komen er meer studenten naar de campus en wordt de situatie moeilijker. Naar mijn aanvoelen sluit een meerderheid van de studenten zich aan bij het standpunt van de VUB.”