Tweede ramadan in lockdown: ‘Veel online solidariteit, maar missen warmte’

Voor het tweede jaar op rij start de ramadan in een periode van strenge veiligheidsmaatregelen. Geen familiebezoekjes en openbare iftars voor deelnemende moslims, maar ondanks de coronavermoeidheid wel heel wat online solidariteitsacties. “Het is zoeken wat wel of niet kan.”

Vandaag start de ramadan en dus maken deelnemende moslims en organisaties in Brussel zich klaar om elkaar te ondersteunen. Opnieuw op afstand, en dat begint na meer dan een jaar door te wegen.

Niet iedereen kan een online gebeurtenis nog smaken. Dat merken ook Cathelyne Van Overstraeten en Fatima Bouchataoui van vormingsorganisatie Citizenne. Normaal gezien organiseren zij tijdens de ramadan het Hospitality Festival, dit jaar zien ze dat voor de tweede keer in het water vallen.

Met dat festival wilde Citizenne moslims en niet-moslims dichter bij elkaar brengen. Zo waren er boekvoorstellingen, RAM-talks, fietstochten en publieke iftars. “Vorig jaar probeerden we nog een online iftar te organiseren. Maar toen merkten we dat de drempel te hoog was: Zoom is niet echt gekend bij het doelpubliek”, aldus Van Overstraeten. “Ik denk dat mensen hun schermtijd tegenwoordig ook wat willen inperken”, beaamt Bouchataoui.

Talkshow

Toch waagt Citizenne nog een poging online, deze keer met een opgenomen talkshow naar aanleiding van Erfgoeddag op 24 april. "Het thema dit jaar is ‘de nacht’, en de iftar is een nachtelijk gebeuren. Daarover gaat comedian Erhan Demirci in gesprek met twee gasten", vertelt Van Overstraeten.

"Enerzijds zullen ze het dus hebben over tradities binnen de islam en de ramadan. Daarnaast getuigen de twee gasten over hun ervaringen met kanker. Kom op tegen Kanker is een van onze vaste partners, en de ziekte is vaak nog een taboe binnen de moslimgemeenschap."

Onder jongere moslims speelt volgens Inas Djelloul, voorzitster van VUB-studentenvereniging MixOmnia, hetzelfde gevoel van online sleur. “Vorig jaar organiseerden we een massablok via Zoom, of filmavondjes via Netflix Party, waar heel wat mensen op afkwamen. Een jaar later denk ik dat iedereen het een beetje gehad heeft met videobellen. Ik ken veel studenten die het moeilijk hebben en daar naast hun online lessen geen energie meer voor vinden.”

Ondanks de vrees voor minder interactie, plant ook MixOmnia opnieuw actief te zijn op Instagram om deelnemende moslims te ondersteunen. “Een groot aantal studenen binnen onze vereniging neemt deel aan de ramadan, dus we helpen elkaar een handje. Maar we willen ook niet-moslims informeren met onze posts”, vertelt Djelloul.

Op hun socials komen er live sportsessies, studietips en online spelletjesavonden. “Graag zouden we ook een gezamenlijke iftar organiseren, maar met de huidige maatregelen kan dat natuurlijk niet. We zijn nog wat op zoek naar een coronaproof alternatief.”

Online krachten bundelen voor offline hulpacties

Omdat in de beginperiode van de pandemie de nood aan online contact net heel hoog lag, richtte Mohamed El Yakhloufi het platform Ramadan Hands op. Naast Facebookgroepen in de Kempen, Antwerpen, Mechelen en Kortrijk, bestaat ondertussen ook een Brusselse pagina. “We wilden de kracht en solidariteit die ontstaat tijdens de ramadan gebruiken om iedereen – ongeacht religie – een comfortabele ramadan te bezorgen.”

In tegenstelling tot de andere twee initiatieven, spreekt El Yakhloufi net over meer online interactie bij Ramadan Hands. “Op onze Facebook- en Instagrampagina’s komen heel veel spontane reacties van mensen die willen helpen. Zo deden we vorige vrijdag een oproep om voedsel in te zamelen, en stonden op zaterdag meer dan vijf overvolle auto’s aan onze deur. De ramadan was nog niet eens begonnen!”

Niet alle acties hoeven dus volledig van scherm tot scherm door te gaan. Ook MixOmnia organiseert net zoals vorig jaar MixCharity, waarbij studenten geld inzamelen om voedselpakketten samen te stellen voor mensen in precaire situaties. Dit jaar doen ze dat in samenwerking met Asbl Basma. “De organisatie verloopt deze keer wel moeizamer", vertelt Djelloul. “Het geregel moet nog steeds online, terwijl iedereen dat beu is. De veiligheidsmaatregelen zijn ook veel preciezer; er komt meer bij kijken."

Citizenne stak de hoofden samen voor een gelijkaardig initiatief: een Give & Take Away Iftar, in samenwerking met gemeenschapscentrum De Kriekelaar. “Tijdens de ramadan kan je onze zelfgemaakte voedselpakketten schenken aan een dakloze persoon, of voor jezelf bestellen”, legt Bouchataoui uit.

Bij het opzetten van de actie, ondervond ze dezelfde struikelblokken: “In deze periode wordt er hard ingezet op goede doelen. Dat doen we nog steeds, maar het is een stuk moeilijker om alles geregeld te krijgen. Vroeger konden die maaltijden overal klaargemaakt worden: in de keuken van de moskee, buurthuizen, gemeenschapscentra... Nu is het zoeken naar wat wel en niet kan.”

Samenhorigheidsgevoel

Anders dan vorig jaar, zijn deze keer de moskeeën wel geopend, al zal dat volgens Bouchataoui niet veel verschil maken: “Dit is de maand waarin een moskee zo vol zit dat mensen op de gang bidden. Nu mogen er 15 mensen tegelijk aanwezig zijn, dus zullen velen ervoor kiezen het gebed thuis uit te voeren.” De preken kunnen ook vaak online gevolgd worden, maar dat blijkt niet altijd even handig. “Als het internet hapert, zit je daar: middenin je gebed”, lacht ze.

De intieme thuissetting kan desondanks ook een positief effect hebben. Bouchataoui: “Ik hoorde van veel mensen dat ze zich meer verbonden voelden met de teksten door ze thuis zélf voor te lezen." Ook El Yakhloufi kan van het intieme genieten. “Door de maatregelen valt het moskeebezoek weg, maar creëer je misschien een sterkere band met je familie omdat je enkel elkaar hebt.”

Voor Djelloul blijft het gevoel van samenhorigheid een belangrijk gegeven, waar moeilijk een online alternatief voor te vinden is. “Het is een tijd van samenkomen, tot besef komen, solidair zijn en voor elkaar zorgen. Die warmte en gezelligheid missen we nu voor een deel.”