Uitgelicht: Migrant is gelukkig en engageert zich

Uit een Europese studie blijkt dat Brusselse migranten van niet-Europese origine behoorlijk tevreden zijn over hun integratieparcours en hun levensomstandigheden. Ze zijn vragende partij voor taalcursussen en willen zich ook politiek engageren, ondanks discriminatie en vaak precaire arbeidsomstandigheden. Het verwerven van de nationaliteit kan een instrument zijn om nieuwkomers zich betrokken te doen voelen.

D eze en andere bevindingen komen naar voren in de studie Immigrant citizens survey , gepubliceerd door de Koning Boudewijnstichting (KBS) en de Migration Policy Group en meegefinancierd door Europa. Grootschalige, representatieve enquêtes peilen daarin bij niet-Europese migranten in vijftien Europese steden in zeven landen naar de beleving van hun integratieparcours.

"De resultaten zijn buitengewoon. Hoewel het publieke debat meestal focust op integratieproblemen en veel minder op successen, laat deze enquête een ander beeld zien," zegt Françoise Pissart van de KBS.

In België werden drie steden onder de loep genomen, één uit elk gewest: Brussel, Antwerpen en Luik. Daarin worden enkele opvallende verschillen duidelijk.

Inburgeren
In Wallonië en Brussel worden taal- en maatschappijcursussen aan­geboden op vrijwillige basis, waar dat in Vlaanderen verplicht is. De overgrote meerderheid van de ondervraagden in België gelooft in het belang van taalcursussen, maar slechts twintig procent volgde er al een in Brussel, tegenover veertig procent in Antwerpen.

"In Brussel zijn er lange wachtlijsten en is het beperkte aanbod heel versnipperd," verklaart Dirk Jacobs, socioloog aan de ULB en auteur van het Belgische luik van de studie. Brussels staatssecretaris Emir Kir (PS) belooft het aanbod meer te centraliseren, maar hij gelooft niet in de verplichting van taal- of inburgeringscursussen. Jacobs denkt nochtans dat dit geen slecht idee zou zijn, maar vindt "dat Vlaanderen de fout maakt om deze regels en voorwaarden als absolute voorwaarde te koppelen aan het verwerven van de nationaliteit. Als we een inclusieve en participatieve samenleving willen, dan moeten we een klimaat scheppen waarin migranten zich deel kunnen voelen van de samenleving. Het verwerven van de nationaliteit kan daarin een belangrijk instrument zijn, opdat nieuwkomers zich meer betrokken voelen. Die procedure kan zich parallel met de inburgering voltrekken."

Discriminatie
Taal is uiteraard een belangrijk instrument. Ondanks het opmerkelijke feit dat het merendeel van de ondervraagden duidelijk meertalig is, spreken ze vaak maar een van de landstalen, waardoor een op de drie in Brussel en Luik zijn of haar kansen op werk aangetast voelt.

Daarnaast blijkt uit de studie ook dat 51 procent van de ondervraagden in Brussel wettelijk betaald werk heeft, tegenover 43 procent in Antwerpen en 36 procent in Luik. Dat op het eerste gezicht goede nieuws heeft ook een keerzijde. Een op de drie die betaald werk hebben in Brussel, doet dit in een sector waarvoor hij of zij overgekwalificeerd is. Bijna zeventig procent van de Belgische ondervraagden heeft nog geen enkele stap ondernomen om elders verworven diploma's of competenties te laten gelijkschakelen.

Daarnaast speelt ook discriminatie een rol. In Brussel en Luik klagen meer dan vier op de tien respondenten over discriminatie tijdens rekruteringsgesprekken; in Antwerpen is dat een op de vier. Precaire arbeidsomstandigheden en zwartwerk zijn in sommige sectoren veeleer regel dan uitzondering. In Brussel hopt 43 procent van de ene job naar de andere, zonder werkzekerheid.

Stemmen
Positief voor Brussel is dan weer dat het subjectieve gevoel van politieke en maatschappelijke betrokkenheid groter is dan in Luik of Antwerpen. Migranten maken er vaker deel uit van een politieke partij (9,8 procent, tegenover 7,6 procent in Antwerpen en 3 procent in Luik), van een vereniging of ngo. In 2006 gingen ook bijna zeven keer meer Brusselse respondenten (20,5 procent) stemmen voor de gemeenteraad dan in Antwerpen (3,2 procent). In de hoofdstad werd elke stemgerechtigde persoonlijk aangeschreven, in tegenstelling tot Vlaanderen. Die aanpak heeft zijn effect niet gemist. Dat maakt volgens Thomas Huddleston, lid van de Migration Policy Group, ook duidelijk dat "het gevoerde beleid inzake migratie en integratie echt een verschil maakt."

Dirk Jacobs wijst er ook op dat elke stemgerechtigde die nog niet is ingeschreven om in oktober te gaan stemmen, en hier al minstens vijf jaar woont, voor 1 augustus de inschrijving in orde moet hebben. Minister van Binnenlands Bestuur en Inburgering Geert Bourgeois (N-VA) riep onlangs de Vlaamse gemeentebesturen nog op hier werk van te maken.