Uitgelicht: onderhandelingen megagevangenis in cruciale fase

Tegen de bouw van de megagevangenis van Haren verzamelt zich een onnatuurlijke coalitie van mensenrechtengroeperingen, localisten, extreemlinks, de Brusselse politie en het Brusselse gerecht. Ondertussen gaan de onderhandelingen over de bouw door, en blijft de financiering schimmig.

D e Franstalige voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg, Luc Hennart, was tijdens een persconferentie vorige week stellig: hij zou niet zetelen in een van de rechtbanken die voorzien zijn in het nieuwe gevangeniscomplex van Haren. In de nog te bouwen gevangenis is plaats voorzien voor een raadkamer en een kamer van inbeschuldigingstelling. Hennart wil geen recht spreken in een gevangenis omdat dat volgens hem een aanfluiting van de mensenrechten is: recht spreekt men in een Justitiepaleis, een gebouw weg van de gevangenis.

Principieel valt er voor de zienswijze van Hennart natuurlijk iets te zeggen, al is het nu al zo dat er rechterlijke uitspraken vallen in de gevangenis van Sint-Gillis, waar al een strafuitvoeringsrechtbank is. Maar ook praktisch zijn er argumenten tegen de bouw van de gevangenis in Haren: de magistratuur ziet het niet zitten om dagelijks de dertien kilometer van het Justitiepaleis naar de nieuwe gevangenis af te leggen. Hoewel dus in enkele rechterlijke kamers wordt voorzien in Haren, zal een belangrijk deel van de rechtspraak nog altijd plaatsvinden in het Justitiepaleis.

Dat is ook een probleem voor de Brusselse politie: het is een logistieke nachtmerrie om gevangenistransport te organiseren doorheen de stad, om nog maar te zwijgen over de potentiële overlast die de gevangenentransporten met zich zullen meebrengen. Welke weg zullen die transporten nemen: de drukke en smalle Haachtsesteenweg? In politiekringen valt wel te horen dat men op zich niet tegen de bouw van de gevangenis is, maar dat het logistiek niet verantwoord is om in Haren ook mensen in voorlopige hechtenis op te sluiten. “Het zou makkelijker zijn mocht men in Sint-Gillis mensen opsluiten in afwachting van hun proces, en eenmaal recht is gesproken, ze over te hevelen naar Haren. Alleen zo is het werkbaar,” klinkt het.

Uitspattingen
Tot zover de alliantie tussen politie en gerecht. Het verzet tegen Haren is oorspronkelijk een burgerbeweging, die de jongste jaren aangevuld is met mensenrechtenactivisten, localisten naar het Franse model van een ‘ZAD’ (Zone à Défendre, een bezetting van een terrein waar overheid en/of privé bouwplannen mee hebben). Een ZAD is per definitie antikapitalistisch. Daarom ook dat extreemlinkse groeperingen zich hebben gemoeid met het protest tegen de bouw van de gevangenis in Haren. Dat gaat ver: sinds een jaar duiken in de stad slogans op muren op die zelfs gevangenissen in vraag stellen, en onlangs nog werd het huis van een van de architecten van de gevangenis in brand gestoken. De Brusselse tak van deze anarchisten bevindt zich in Anderlecht, maar ook hier zouden er banden met Frankrijk zijn. Op het internet vindt u na een beetje zoeken de nodige antikapitalistische en anti-autoritaire pamfletten van deze groep.
Ondanks het gemeenschappelijke protest tegen de bouw van de gevangenis werden leden van deze cel een paar weken geleden aangehouden door de politie.

Natuurlijk betreft het hier uitspattingen: het vreedzame verzet tegen de bouw van de gevangenis is eerbaar, net zoals het noodzakelijk is voor de federale staat om in moderne gevangenissen te voorzien om de samenleving te beschermen. Maar daar wringt het schoentje: het is niet de staat die voorziet in de gevangenis van Haren, maar een consortium van Spaanse en Belgische bouwfirma’s en architecten, gefinancierd door de Australische investeringsbank Macquarie Capital. Eens de gevangenis is gebouwd zal de federale staat gedurende 25 jaar een vergoeding betalen aan dit consortium om de gevangenis te mogen gebruiken. Na 25 jaar dan wordt de gevangenis kosteloos eigendom van de staat. In theorie. Zoiets heet een publiek-private samenwerking.

Zowel de Regie der Gebouwen – die staatseigendom beheert – als Macquarie Capital weigeren elke commentaar over het contract voor bouw en onderhoud van de gevangenis. Johan Vanderborght, de woordvoerder van de Regie, zegt wel dat het contract openbaar zal worden gemaakt wanneer het definitief afgesloten is. “De onderhandelingen lopen nog, en we zitten in een cruciale fase omdat we binnenkort de bouwvergunning zouden moeten krijgen van het Brussels Gewest.”

De stilte bij Macquarie Capital doet alvast niet veel goeds vermoeden. In magazines voor beleggers wordt opgeroepen om te investeren in sociale infrastructuur die niet gevoelig is voor economische conjunctuurschommelingen: scholen, ziekenhuizen en… gevangenissen. Macquarie maakt zeker gebruik van Belgische pensioenfondsen – van KBC bijvoorbeeld – om de gevangenis van Haren te financieren. Hoe dat in zijn werk gaat is schimmig: de vergoeding die de federale staat zal betalen om gebruik te maken van de gevangenisinfrastructuur – belastinggeld, dus – zal hoogstwaarschijnlijk worden gebruikt om de lening af te betalen die Macquarie is aangegaan om de gevangenis te bouwen. De onderhoudskosten ten laste van het consortium zijn dan zo klein mogelijk, en liefst winst.