Vrijwilligers humanitaire hub: 'Wij zijn geen activisten'

Vorige winter was koud, en de groep migranten die rond het Noord­station verbleef om asiel aan te vragen bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), die toen nog in het WTC-gebouw was gevestigd, had psychologische en medische hulp nodig vanwege de traumatiserende reis en het harde leven in de buitenlucht. In de hub komen sindsdien gemiddeld tweehonderd migranten elke dag hun telefoon opladen, praten met een psycholoog of arts van Dokters van de Wereld, naar het thuisfront bellen en tweedehandskleding ophalen.

Belangrijk werk, en toch zouden ze liever niet willen dat zij het moesten doen. Als humanitaire organisaties zijn ze gewend om in crisissituaties te werken. Het werk dat ze in Brussel doen, is eigenlijk een taak van de overheid. “Er is geen humanitaire crisis in België, maar een politieke crisis,” zegt Reynders. “We boden al hulp aan migranten, maar nadat Theo Francken had beslist maximaal vijftig asielaanvragen per dag te behandelen, kwam een nieuwe groep naar ons.

Asielzoekers die door die beslissing hun aanvraag niet eens konden doen bij de DVZ. Ze hadden een flyer met informatie die niet van ons was. Stuk voor stuk zeiden ze dat ze die informatie hadden gekregen van DVZ. Wat deze mensen zoeken, is bescherming voor lange termijn. Op deze plek bieden we alleen kortetermijnbescherming.”

Desinformatie

De eerste mensen komen binnen. Ze koppelen hun telefoon aan de oplader aan de grote houten tafels in de zaal waar ze binnenkomen. In de tweede ontvangstzaal wachten een paar mensen op een bezoek aan de dokter of psycholoog.

Reynders schudt een man van middelbare leeftijd de hand. Hij is blind aan één oog. “How are you doing?” “Not well,” is het antwoord. “Too much stress.” De Eritrese Alemayen is voor de tweede keer in de hub om een psycholoog te spreken. “Take all the time you need,” spreekt Reynders hem geruststellend toe.

In de gangen van het gebouw hangen posters van het Rode Kruis. Familielid verloren? Zoek je broer of moeder via de actie ‘Trace the Face’. Herinner alleenreizende kinderen aan hun naam, moedigt de internationale hulporganisatie de vluchtelingen aan. Zorg ervoor dat ze de namen van hun familieleden niet vergeten. Voor de deur van de psycholoog zit iemand te wachten. In de kamer ernaast kunnen mensen naar hun familieleden bellen.

Issa Ismaël staat met een groepje mannen te praten. Een Fransman van Martinique die al een paar jaar op straat leeft, is zijn identiteitsbewijs kwijtgeraakt. Ismaël legt hem uit dat hij eerst naar de ambassade moet om te bewijzen dat hij Frans is. Vervolgens kan hij aangifte doen bij de politie voor verlies of diefstal. Even later helpt hij een jongen om beltegoed op te laden. “Het zijn vaak kleine dingen,” zegt Ismaël. Toch hoopt hij door een helpende hand te bieden te voorkomen dat mensen jaren van hun leven verliezen, zoals hij zelf heeft gedaan, toen hij in 2001 als minderjarige vluchteling naar België kwam. Daardoor kan hij niet lijdzaam toezien hoe mensen in België op de dool zijn, hun leven riskeren of zelfs terugkeren naar een oorlogsgebied, terwijl ze recht hebben op asiel.

“Er is een verplichte levenslange militaire dienst in Eritrea,” zegt hij. “Het land verlaten wordt gezien als een vlucht uit het leger. Wie terugkeert, wordt op de luchthaven doodgeschoten. Eritreeërs krijgen gemakkelijk asiel. Waarom mensen dan toch hun leven riskeren in een container in een vrachtwagen naar Engeland? Omdat er desinformatie wordt verspreid. Smokkelaars zeggen het, ‘Radio trottoir’ heeft het erover, en bovendien krijgen migranten het te horen als ze worden opgepakt door de politie.”

Zes doden

Het is rustig vandaag, Reynders trekt zich terug in het bureau dat hij deelt met de coördinators van de verschillende ngo’s. Op zijn computer toont hij de cijfers die de International Organization for Migration (IOM) heeft verzameld van migranten die overleden op doorreis in België van 2014 tot 2018. In 2017 kwam een persoon om bij het Noordstation door een ongeluk met een Flixbus. Het is het enige geregistreerde geval van overlijden dat jaar. Een jaar later schieten de cijfers de lucht in. “Plotseling gaan we naar zes doden in 2018,” zegt Reynders. Hij herinnert aan het Koerdische meisje Mawda, dat geraakt werd door een politiekogel. Ook in Brussel kwam het voorbije jaar opnieuw een migrant om het leven die zich onder een bus had geklemd.

“Wij doen hier het werk dat de federale autoriteiten niet willen doen. Honderden mensen krijgen niet waar ze recht op hebben en net voor hen zijn wij hier en tonen wij onze solidariteit. Mensenrechten mogen nooit ter discussie staan, door niemand en voor niemand. Iedereen mag daar aanspraak op maken.”

Stigmatisering

Het werk is niet altijd gemakkelijk, zegt Reynders. Als eerstelijns­medewerker bouwt hij een band op met de mensen die hier dagelijks komen. Soms is er goed nieuws: dan krijgt hij een telefoontje van iemand die in Europa een leven heeft opgebouwd en hem bedankt voor de hulp.

Soms is er slechter nieuws, zoals de uit Egypte afkomstige Belg die aan het eind van de zomer in het Maximiliaanpark drie kogels op zich kreeg afgevuurd. “Dat zijn kwalijke ontwikkelingen, die voortkomen uit de perceptie ‘de migrant is gevaarlijk’,” zegt Reynders. Stigmatisering door de media helpt niet mee. “Het is geen analfabete groep, ze lezen en vertalen wat journalisten over hen schrijven,” zegt hij. Het haatdiscours tegenover migranten vindt Reynders paradoxaal. “Er komt een vergrijzingsgolf aan, wie gaat er voor ons zorgen? We hebben migranten nodig.”

Het Italiaanse dorp Riace liet eerder zien dat migranten het uitgestorven platteland nieuw leven kunnen inblazen. Migranten kregen in dat dorp in Calabrië gratis onderdak en opvang, maar moesten in ruil werken en Italiaans leren. Maar het bleef niet duren: begin oktober werd de linkse burgemeester gearresteerd vanwege het ‘bevorderen van illegale migratie’. In het huidige politieke klimaat wordt ook het werk dat Reynders doet, steeds lastiger. Het geloof dat wat hij wil niet utopisch is, houdt hem op de been. “We hebben het over achthonderd migranten in Brussel, niet achtduizend.”

De onthaalmedewerkster adviseert een man om morgen terug te komen, wat vroeger op de dag. Inmiddels zijn de artsen en psychologen al geboekt. Uit de walkietalkie van Reynders klinkt, krakerig, de stem van Ismaël die beneden bij de deur staat. “Besoin de renfort? Non, tout va bien.”

De laatste groep mensen mag nog binnen, daarna sluit het centrum voor vandaag. Reynders verlaat de hub via een deur naar het Noordstation. Daar haasten reizigers zich voor hun trein naar huis.

Humanitaire hub

In september 2017 bundelden Dokters van de Wereld, Artsen Zonder Grenzen, Ciré, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Oxfam Solidariteit en BXLRefugees (Burgerplatform voor Steun aan de Vluchtelingen) hun krachten in de Noordwijk. Begin januari verhuisde de humanitaire hub naar het Noordstation, waar het via het Brussels Gewest tijdelijk gratis onderdak kreeg. Sindsdien ontvangen de ngo’s dagelijks gemiddeld tweehonderd migranten. Nog de rest van de winter mag de hub zijn werkzaamheden voortzetten. Wat er na het voorjaar zal gebeuren, is nog niet bekend.