Waarom Abdeslam wel en Ayari niet schuldig werd bevonden aan de aanslagen

Salah Abdeslam en Sofien Ayari zaten beiden gevangen toen op 22 maart 2016 de bommen ontploften in Zaventem en Brussel. Waarom is de ene wel schuldig bevonden aan de aanslagen en de ander niet?

Tevredenheid lijkt te overheersen, twee dagen na de uitspraak in het proces over de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel en Zaventem. Van verschillende kanten klinkt lof voor de jury, die met een vonnis kwam dat tegelijkertijd genuanceerd en grondig was. Er werd duidelijk onderscheid gemaakt tussen de tien individuele mannen die terecht stonden.

Een vraag die nog wel bleef hangen: waarom werd Salah Abdeslam schuldig bevonden aan de aanslagen en Sofien Ayari niet? Abdeslam werd veroordeeld voor terroristische moord en Ayari enkel voor deelname aan een terroristische organisatie.

Dat verschil is opvallend omdat het verhaal van de twee nagenoeg identiek is. Na de aanslagen in Parijs keerden de twee samen terug naar België. Ze zaten samen in een safehouse in Vorst en werden later op dezelfde dag opgepakt in Molenbeek, 18 maart 2016. Ze zaten dus allebei gevangen toen vier dagen later de bommen ontploften op de luchthaven van Zaventem en bij metrostation Maalbeek.

Brieven

Een belangrijk argument voor de jury was een brief van Abdeslam na de aanslagen in Parijs, waarin hij schreef dat hij niet terug naar Syrië wilde gaan. Dat blijkt uit de motivatie waarvan de volledige tekst – 105 pagina's – donderdag bekend werd gemaakt. Abdeslam schreef dat hij ‘het werk wilde afmaken’ in Europa. Zulke brieven werden niet van Ayari’s hand gevonden. In tegenstelling: hij was al bezig met het organiseren van een reis naar Syrië, volgens de tekst van de jury.

Die motivatie van de jury is goed te volgen, zegt Barbara Huylebroek, die als advocaat negen slachtoffers van de aanslagen vertegenwoordigt. “Er werd onder meer gemotiveerd dat de aanslagen in Parijs en Brussel onderdeel waren van een grotere golf aanslagen, en dat uit het dossier blijkt dat Abdeslam daarmee verder wilde gaan. Voor Ayari waren er echter geen objectieve elementen waaruit zou zijn gebleken dat hij hetzelfde van plan was.”

Wat volgens de advocaat van Ayari ook meespeelde bij de beslissing van de jury was de houding van haar cliënt. Waar Abdeslam zich het hele proces als slachtoffer opwierp, toonde Ayari berouw. Hij richtte in zijn uitvoerige laatste woord direct tot de slachtoffers en kwam met een spijtbetuiging. “Het kan me niet schelen dat ik hier veroordeeld word, dat zal niets aan mijn leven veranderen. Maar wat me wél kan schelen, is het lijden van de mensen die hier zijn komen getuigen.” Ook zei hij dat hij hoop dat wat in België is gebeurd zich nergens herhaalt. “Niet hier, niet elders.”

Sympathie

Mag sympathie voor een beschuldigde meewegen in het oordeel? “Sympathie mag nooit doorslaggevend zijn in het kader van een al dan niet schuldigverklaring”, zegt Huylebroek, advocaat van de slachtoffers. Simpel gezegd: iemand die sympathiek overkomt is niet meer of minder schuldig aan de feiten die hij heeft gepleegd. Of de houding werkelijk heeft meegespeeld in het oordeel blijft onduidelijk. “We kunnen niet in de hoofden van de juryleden kruipen.”

Een spijbetuiging kan wel meespelen bij het bepalen van de strafmaat, volgens de advocaat. “Indien iemand bereid is zijn verantwoordelijkheid te nemen en oprecht berouw toont over de gepleegde feiten, kan de rechter (in dit geval samen met de jury) hier rekening mee houden in de straftoemeting en dit kan zeker een invloed hebben.”

Al met al is Huylebroek positief over het arrest. “Het is zeer genuanceerd en goed gemotiveerd. De juryleden hebben niet iedereen over één kam geschoren, maar echt de tijd genomen om het dossier te bestuderen.” Dat bleek ook uit de manier waarop de juryleden zich opstelden tijdens de debatten en uit de vragen die ze stelden, aldus de advocaat. “Ze wilden de zaak tot op de bodem uitzoeken. Ik denk dat veel mensen zich in het oordeel kunnen vinden, dat is nochtans wat ik hoor van mijn cliënten en collega’s. Ik heb begrepen dat de advocaten van Abdeslam wel zeer ontevreden zijn (zij hadden vrijspraak gepleit voor hun cliënt, red.), en dat is hun goed recht.”