Winnend project Schumanplein

U hoeft maar Euronews TV aan te klikken om te zien dat het Robert Schumanplein (1950) met zijn Berlaymontgebouw om de haverklap het decor is van alle Europese berichtgeving, tot in Moskou en Washington. Het belang van die plek is lang onderschat.

In 2009 lanceerden Beliris en de federale overheid een internationale stedenbouwkundige wedstrijd voor het Schumanplein om korte metten te maken met het saaie model 'rotonde en verkeersankerpunt'.

Het bureau Xaveer De Geyter Architects (XDGA) won onlangs de wedstrijd, en hertekende het Schumanplein tot een monument voor Europa. "Voor ons is het belangrijk dat het een symbolische plek wordt. En een gebruiksplek voor iedereen, toegankelijk voor uitzonderlijke manifestaties, zowel sportief, cultureel als politiek," stelt Xaveer De Geyter.

De symbolische waarde spreekt uit de vormgeving van het nieuwe plein dat de doorkijk Wetstraat-Jubelpark lijkt te stroomlijnen: als de vleugels van de vredesduif. Het asfalt wordt als het ware opgetild in twee symmetrische maantjes, met daaronder de metro- en treiningangen en overdekte handelsbedrijvigheid (bloemenzaak, …).

De 'symbolische kracht' komt vooral tot uiting door het concept van democratisch spreekgestoelte op de taluds. Hier kunnen de manifestaties van alledag op een hoger niveau getild worden. De opstaande delen zijn ingedeeld in taartpunten, als combineerbare of losse auditoria. Daardoor kunnen verschillende actievoerders, informatiestands of evenementenorganisatoren vreedzaam naast elkaar in de kijker gaan staan.

Beperkingen
"Er waren grote beperkingen aan de plek," aldus De Geyter. "Onder het Schumanplein zit al lang een groot verkeersknooppunt, waar niet veel aan te tornen viel. Er is de metrotunnel, vijftien meter diep, met daarboven, stadwaarts, de Wettunnel. Verder de Belliardtunnel, die onder het Schumanplein in tweeën splitst (richtingen Tervuren en Leuven), en met ondergrondse verkeersuitgangen richting parkeergarage Berlaymont en andere. Daarbij wordt met vertraging gewerkt aan het nieuwe treinstation Schuman, dat al deze assen diagonaal kruist. Er wordt een aftakking gebouwd voor splitsing van de treinrichtingen (nieuw is richting Zaventem). Groot probleem is dat de Kortenbergstraat al grotendeels ondertunneld is, en dat de treintunnel onder de gebouwen moet komen - dus heel diep, gelet op de kelderfunderingen."

Tot zover de 'betonnen' ondergrondse niveaus. Omdat de geplande bovengrondse glazen opbouw (voor trein- en metrostations) lang onder vuur lag, waren er voor de ontwerpwedstrijd voorwaarden gesteld. Eén: rekening houden met de doorkijk Wetstraat-Jubelpark. Twee: in toegangen naar metro en treinen voorzien. Drie: een verkeersluw plein maken (dat kan pas zodra de Kortenbergtunnel niet meer uitkomt in de Kortenbergstraat, maar aansluit op de Wetstraat).

Dat het XDGA-ontwerp multifunctioneel is, is mooi meegenomen. Een extra openluchtzaal, als het ware. De Geyter: "We wilden een plein waarin al die naburige EU-instellingen zich konden herkennen. Vandaar een soort van 'openluchtparlement'. Want ook als er geen EU-top is, gebeurt hier wel wat. Dat kunnen zeven Palestijnen zijn die iets komen aanklagen, tot grote groepen die iets opeisen, betogingen, een concert, film of een 20 Kilometer door Brussel die hier voorbijtrekt."

Op een van de ontwerpschetsen van XDGA (foto) lopen Merkel en Sarkozy al vreedzaam het nieuwe Schumanplein af. Hoe zouden ze het interpreteren: twee vleugels van onze vrijheidsvlinder die opstijgt, de ellebogen van het Europese lobbywerk, of barst de euro in tweeën?