Zuidstation uitgelicht: vastgoed, weinig treinen

Wat er met de Brusselse Noord-Zuidverbinding voor treinen zal gebeuren wordt steeds verwarrender. Brussel wil de buurt rond het Zuidstation opwaarderen en volbouwen, en de Federale Overheid krijgt daardoor steeds minder marge om nog plannen te verwezenlijken die het nationale bereik van de NMBS ten goede komen. Analyse.

Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) ziet het groots met het richtschema 2030. Er komt hoogbouw, en de bus-, tram- en taxistandplaats aan het station, de zogenaamde ‘overdekte straat’, wordt schoongemaakt. Ook op de Fonsnylaan wordt er voorzien in nieuwbouw, zij het wel met hoofdzakelijk nieuwe kantoren. In totaal komen er 2.000 nieuwe woningen. De Europa-esplanade, nu nog een grijze vlakte aan de ingang van het station, wordt opgefleurd met groen. En de NMBS zelf krijgt een nieuwe hoofdzetel en de gevel van het Zuidstation wordt aangepakt, tezamen met de perrons, de lokettenzaal voor binnenlands verkeer en een onderdoorgang. In een tweede fase schrijft het richtschema een grote renovatie van het Zuidstation in. Dat staat ook in de meerjarenplanning van de NMBS. Maar het blijft alleen bij die afzonderlijk geformuleerde voornemens, zonder bindende afspraken daarover.

De NMBS heeft momenteel dan ook geen geld voor grote investeringen, en twijfelt om ambitieuze projecten op te starten. Het is dus lang niet zeker of er een nieuw station komt. De kans is groot dat om de zoveel jaar een stuk station wat wordt opgelapt als doekje voor het bloeden. Dat is natuurlijk ook niet de bedoeling van een richtschema.

En: als het Brussels gewest het richtschema alleen maar uitwerkt naar eigen inzicht, dan is de kans klein dat de NMBS veel ruimte heeft om in de toekomst überhaupt nieuwe infrastructuur te bouwen, zoals een station, en, nog prangender, een nieuwe Noord-Zuidverbinding.

Drie studies
De Noord-Zuidverbinding, tussen Noord- en Zuidstation, heeft al enkele jaren haar maximumcapaciteit bereikt. Spoorbeheerder Infrabel heeft in 2012 wel al een studie laten uitvoeren waarin ofwel nieuwe treintunnels onder Brussel werden vooropgesteld, tezamen met de uitbreiding van stations. Dat kost minstens vijf miljard euro. In het verleden heeft de Brusselse regering zich echter al uiterst kritisch uitgesproken tegenover graafwerkzaamheden onder Brussel, die alleen pendelaars ten goede zouden komen.

De Federale Overheidsdienst Mobiliteit heeft proberen aan die angst gehoor te geven door een nieuwe studie te bestellen, ‘Rail4Brussels’ genaamd, die een totaalvisie moet formuleren op de Brusselse Mobiliteit. Die studie onderzoekt vooral wat binnen de huidige capaciteit mogelijk is, en in hoeverre andere vervoersmiddelen als aanvulling kunnen dienen.

Een derde studie ten slotte moet de alternatieven bundelen, en wordt in 2016 opgestart. Men is dus al een paar jaar studies aan het bestellen om aan de verschillende politieke gevoeligheden gehoor te geven, en er wordt rond de hete brij heen gelopen.

Verenigbaar met Brussel
Op het kabinet van federaal Mobiliteitsminister Jacqueline Galant (MR) onthoudt men zich van commentaar. Bij het kabinet van Brussels minister-president Rudi Vervoort klinkt het dat “in het kader van het richtschema onderzocht is in hoeverre de voornemens van de NMBS verenigbaar zijn met de strategie van de Brusselse Regering. Zuiver technisch beschouwd kwam men op basis van die analyse tot positieve conclusies over de eventuele uitbouw van een nieuwe internationale terminal en de daarbij horende ondergrondse verbindingen. Vermits de federale overheid en de NMBS echter nooit formele beslissingen hebben genomen over die voornemens, konden zij niet vermeld worden in het richtschema voor de Zuidwijk. Als zij ooit bevestigd zouden worden, zal de Brusselse Regering zich bereid tonen om samen met de NMBS te beoordelen hoe dit project ingepast kan worden in de Brusselse territoriale- en mobiliteitsstrategie.”

Conclusie: het Brussels gewest leidt de dans in dit verhaal, en wil vooral veel extra bewoners aantrekken met nieuwbouw. De NMBS en de federale overheid hebben daar in hun besparingscontext steeds minder verhaal tegen.