Waarom rockgod Nick Cave zich aan duivelse keramiek waagt

Er is een nieuw album gerijpt in de ziel van Nick Cave en zijn Bad Seeds, muziek die hij dit najaar live kracht zal bijzetten aan de oevers van de Schelde. Maar alvorens hij zijn muzikale duivels ontbindt, toont de songschrijver zich in Brussel als een bezeten keramist.

Sommigen staken hun handen in de aarde. Anderen gingen wandelen en zagen een nieuwe wereld ontluiken. De meesten ontdekten wat onthaasten écht betekent. De pandemie bracht een hoop ellende met zich mee, maar ook een manier van leven die de tijd vertraagde, en (hopelijk) nieuwe inzichten bood. Ook Nick Cave outte zich als gewone sterveling, die zich met de aanwassende zeeën van tijd raad zocht. De uitweg lag voor de hand, en in zijn handen: hij begon te kleien.

“Emilia, op dit moment glazuur ik keramische beeldjes in mijn atelier aan de oevers van de Ouse in Lewes,” antwoordde Cave afgelopen januari op The Red Hand Files, de website die evenveel wijsheden van de man spuit als dagboekconfessies, op de vraag van een Franse fan naar wat hij aan het doen was. “Dat ik een serie keramieken beeldjes maak, lijkt me net zo raadselachtig en willekeurig als alles wat ik ooit heb gedaan,” vervolgt de naar Engeland uitgeweken Australische songschrijver zijn antwoord. “Tijdens de lockdown werd ik op een ochtend wakker met het verlangen om iets uit klei te vervaardigen, een felrode duivel om precies te zijn. Het was een volkomen toevallige impuls.”

Intussen heeft hij twee assistenten, de tweeling Liv en Dom Cave (in een Cave-universum is niets onmogelijk), laat hij nog weten, die hem helpen met de “monumentale taak van het glazuren van de beeldjes ter voorbereiding op een tentoonstelling in Brussel. (...) Mijn keramiek is gegroeid uit een klein, vaag verlangen dat ik moest nastreven, en kijk nu, ik ben een echte keramist.”

Die tentoonstelling in Brussel heet The devil – a life en zal plaatsvinden bij Xavier Hufkens, de prestigieuze galerie die onder meer ook grote hedendaagse kunstenaars als Tracey Emin, Thierry De Cordier en Thomas Houseago vertegenwoordigt. Die laatste nodigde Cave vorig jaar uit in het Sara Hildén Art Museum in Tampere, Finland, om er voor het eerst zijn gebakken aardewerk te tonen. Ook Brad Pitt debuteerde er als beeldend kunstenaar.

De werkjes die Cave zal exposeren zijn zogenaamde 'flatbacks': geglazuurde, vaak in pastelkleuren geschilderde keramieken werkjes die als schouwdecoratie dienden en aan de achterkant niet werden afgewerkt. Ze werden in de achttiende en negentiende eeuw veelvuldig vervaardigd in het graafschap Staffordshire en waren erg populair. De doorgaans anoniem gemaakte victoriaanse beeldjes waren een soort van tv avant la lettre en beeldden veelal pastorale taferelen, (huis)dieren of notabelen uit.

Cave zou Cave niet zijn als hij er geen twist aan zou geven. Met The devil – a life vertelt hij in zeventien stadia het verhaal van de duivel als een allegorisch personage dat de wisselvalligheden van het leven op een menselijke manier ervaart, van kind tot oude man. Het verhaal is opgebouwd als een parabel, die het pad beschrijft van onschuld naar kwaad en uiteindelijk vergeving.

“Nick Cave maakt mooie muziek, componeert uitstekende soundtracks, is een goede verteller, schrijft lezenswaardige romans én vervaardigt nu ook extreem interessant keramiekwerk,” gniffelt Bent Van Looy, zelf een niet onaardig getalenteerde muzikant en beeldend kunstenaar. “Dat hij zijn beladen universum, dat doordrongen is van religie en geloof, schuld en boete, het goede en kwade, God en de duivel, op een heel naïef, bijna schattig medium transporteert, vormt een mooi contrast. Als massaproduct, of bijna gebruiksvoorwerp, kunnen die flatbacks misschien kitscherig ogen, maar in de handen van Cave, die er een verhaal op projecteert dat doordrongen is van betekenis en persoonlijk trauma, worden ze kunst.”

De Australische zanger, die er op zijn 66e zelf wat geglazuurd begint uit te zien maar verder vitaler is dan ooit, heeft bovendien de tijdgeest mee. Keramiek is hip, zo bleek begin dit jaar nog uit Ceramic Brussels, de eerste internationale beurs voor hedendaagse keramiek. De heropleving laat zich ook in Brussel voelen, kijk maar naar het gretig verhandelde werk van keramisten als Eric Croes en Antoine Moulinard.

“Ik vind het altijd interessant wanneer oude technieken bovengehaald worden om iets nieuws mee te doen,” zegt Jan Verstraeten, die ooit als conceptueel kunstenaar begon, maar nu vooral bekend is van zijn muziek. Sinds enige tijd probeert hij schilderkunst in Instagram te integreren, met foto's die hij bewerkt met penselen en stiften tot er een niet zelden monsterlijk universum uit groeit. Verstraeten begrijpt de demarche van Nick Cave heel goed, voor hem zijn muziek en beeldende kunst één geheel. “Ik benader muziek nog altijd als een kunstenaar. Ik denk daarbij voortdurend in een soort van beelden, alsof ik een soundtrack bij een film maak. Ik kan die muziek zelfs niet goed vinden, als de wereld die ik errond creëer maar interessant is. Artwork is het eerste wat je ziet van een artiest. Ik vind het moeilijk om naar muziek te luisteren als ik het artwork niet mooi vind, ook al is die muziek prachtig.”

De Brusselse rapper Brihang boetseert zijn verhalen vandaag met woorden, maar ooit volgde hij in Gent een opleiding als beeldhouwer. “Ik ontdekte er de kracht van klei, van ruimtelijk inzicht, van nadenken over objecten,” zegt hij. “Daarna ben ik overgeschakeld op installatiekunst en abstracter beeldhouwwerk.” De muziek heeft het vandaag van de beeldende kunst overgenomen, maar voor Brihang is teksten schrijven net zo goed een vorm van beeldhouwen. “Je neemt weg en je voegt toe, net zoals met kleien.” De rapper vergelijkt zijn werkwijze graag met die van de Nederlandse beeldend kunstenaar Mark Manders. “Die loopt elke dag door zijn atelier, werkt aan dit, prutst wat aan dat. Er ontstaat een voortdurende beweging tussen al die kunstwerken, die stilaan vorm krijgen. Met mijn teksten is dat ook zo.”

Ze zijn allemaal verhalenvertellers die een vorm zoeken voor dat verhaal, zegt Brihang. “Of dat nu een schilderij is of een song, dat maakt niet zoveel uit. Muzikanten en kunstenaars zijn gewoon prutsers die graag knutselen met níéts, om daar dan íéts van te maken. Natuurlijk is het mooi meegenomen dat je, zoals Nick Cave, al een platform hebt opgebouwd met je muziek. Met zijn keramiek voegt hij daar nog een nieuwe laag aan toe, waardoor je hem als fan beter kan begrijpen. Ik vind het fijn dat hij uit verveling het leven opnieuw heeft ontdekt, uit nietsdoen groeit zoveel schoonheid. Ik hoop dat ik me binnenkort ook ga kunnen vervelen, om dan tot nieuwe inzichten en nieuwe vormen te komen. (Lacht) Het beeldhouwen kriebelt ergens nog wel. Als ik ooit een andere plek ga zoeken buiten Brussel, moet er zeker een atelier bij.”

“What is this shit?” zei de Amerikaanse cultuurcriticus Greil Marcus over het dubbelalbum Self portrait van Bob Dylan in 1970. Hij had het over diens muziek, een bundel ongeïnspireerde covers en afleggertjes, maar hij had het net zo goed over de door Dylan zelf geschilderde hoes van zijn plaat kunnen hebben. Muzikanten die zich aan een andere kunstvorm waagden, zoals Bob Dylan, werden vaak meewarig bekeken.

“Dat is nog altijd problematisch,” zucht Bent Van Looy. “Mensen hebben graag dat de dingen veilig omlijnd zijn. Ik ben heel jaloers op monomane genieën, die de hele dag aan één ding werken. Maar er zijn ook mensen die gulziger in het leven staan en die van alles willen proberen. Sommige dingen laten zich ook niet in een song gieten, soms moet je een beeld in klei of een schilderij maken.” Toen Van Looy daar onlangs in zijn programma Culture Club op Radio 1 een boompje over opzette met de Duitse schilder en muzikant Helmut Middendorf, luidde het oordeel van die laatste: “Schoenmaker, blijf bij je leest.” “Inderdaad,” lacht Van Looy, “maar dat geldt dus níét voor Nick Cave.”

Jan Verstraeten ontwaart toch wat mildheid op dat vlak. “Door het internet hebben de gatekeepers van wat we al dan niet goed mogen vinden aan macht ingeboet. Als mensen in jou geïnteresseerd zijn en jou volgen, kan je op zich zelf een optreden of een expo organiseren. Het publiek is er niet mee bezig of iemand die muziekmaakt ook schildert of kleit. Alles wat Nick Cave doet, wordt meteen als goddelijk gezien, en daar maak ik weleens grapjes over. Maar zijn keramiekwerk, waarin hij dat zeemzoete mooi laat clashen met dat duivelse, is écht heel mooi. Als ik niet zou weten dat hij het heeft gemaakt, zou ik het nog mooi vinden.”

Multidisciplinariteit wordt de laatste jaren ook steeds meer gemeengoed in kunstkringen. “Andy Warhol is daar met zijn werk voor The Velvet Underground een voorloper in geweest. Hij maakte daarnaast polaroids van bekende mensen, maar ook van onbekende stervelingen en plaatste die door elkaar, waardoor iedereen een soort van rockster werd.” “Bij popmuziek is de beeldcultuur heel belangrijk,” beaamt Van Looy. “Het is geen toeval dat zoveel muzikanten naar de kunstschool zijn geweest.” Voor hij werd opgeslorpt door de muziek, studeerde Cave schilderkunst in Melbourne, Van Looy volgde zelf Sint-Lucas in Gent.

“It's not only rock 'n' roll,” predikte Bozar in 2008 in een tentoonstelling waarin muzikanten als David Byrne, Devendra Banhart en Anohni zich outten als plastische kunstenaars. Ook Bent Van Looy maakte deel uit van die expo. Toen was hij nog vooral muzikant, die schilderen als “iets voor later” beschouwde, nu bereidt hij zijn tweede expositie als beeldend kunstenaar voor. “Ik heb bijna twintig jaar in een band gespeeld, maar nu past schilderen beter bij mijn leven. Muziekmaken is heel sociaal, een wervelend bestaan, heel veel mensen ontmoeten, wachten, soundchecken, afhangen van anderen. In een atelier zitten, heeft een heel andere energie. Als ik Nick Cave een beetje ken, weet die dat best te waarderen. Het is een totaal andere manier van iets maken en over de dingen na te denken, een solitaire bezigheid waar ik zelf ook nood aan heb, zo blijkt. Ik maak nog wel muziek, maar niet met het oog op een release. Terwijl ik met schilderen nog lang niet klaar ben. Meer nog, ik sta pas aan het begin van iets.”

Of Nick Cave met zijn beeldhouwwerk ook aan het begin van iets groters staat, zal nog moeten blijken. “Als ik de grote kruispunten in mijn eigen leven onder de loep neem, lijkt het erop dat de drijvende kracht achter de richting van de reis bijna altijd intuïtief was, zelfs toevallig, zonder dat er serieus over werd nagedacht of het de juiste beslissing was of niet,” schrijft hij in zijn antwoord aan Emilia. “Ik had ooit het gevoel dat de weg van het bestaan volledig willekeurig en ongepland was, maar nu ben ik daar niet meer zo zeker van.” Wat wel zeker is: na de duivel komt de Heer, de nieuwe plaat die de nieuwbakken keramist eind augustus op de wereld loslaat heet ... Wild God. Amen.

Nick Cave: The devil - a life loopt van 5/4 tot 11/5 bij Xavier Hufkens