Regisseur Jacques Audiard: ‘Als de tragedie te groot wordt, zing en dans ze dan’

Jacques Audiard mag dan wel van vele markten thuis zijn, met een Spaanstalige musical over een Mexicaanse drugsbaas die na een geslachtsoperatie een tweede leven uitprobeert, leek de Franse meester zijn hand te overspelen. Maar kijk, Emilia Pérez bleek dé sensatie van Cannes. Deze week landt de narcomusical in Brussel.

Met Dheepan, over een gevluchte Tamil die in de banlieues van Parijs naar de wapens moet grijpen, won Jacques Audiard de Gouden Palm. Un prophète is dan weer een gevangenisdrama hors catégorie. En in de western The Sisters brothers regisseerde hij Joaquin Phoenix en Jake Gyllenhaal. Het is geweten en bewezen dat de Franse meesterverteller in vele toonaarden kan zingen. Maar een Spaanstalige melodramatische narcomusical over geslachtsoperaties, Mexicaans kartelgeweld en de kostprijs van een tweede leven? Brandt zelfs Jacques Audiard daar zijn vingers niet aan?

Integendeel, bleek op het Festival van Cannes, dat door Emilia Pérez in vuur en vlam werd gezet. De expressieve, levendige musical werd met de juryprijs beloond en de Spaanse transactrice Karla Sofía Gascón won samen met haar wereldberoemde medespelers Zoe Saldaña en Selena Gomez de prijs voor beste actrice. Aan het begin van de zomer stelde le Grand Jacques zijn popopera dan ook apetrots voor op het Brussels International Film Festival. Uiteraard trok BRUZZ toen aan zijn mouw.

Uw veelzijdigheid staat buiten kijf. Maar een Mexicaanse musical, die tover je toch niet zomaar uit je hoed?
Jacques Audiard: Je tovert geen enkele film zomaar uit je hoed. Enfin, ik toch niet. Maar ik snap wat je bedoelt. Zowel in het onderwerp als in de uitwerking kroop heel veel tijd. Ik ben niet thuis in musicals, noch in Mexico of in het transgenderthema. Scenario, research, casting, muziek, choreografie, productie, opnames: alles vergde tijd. De musicalvorm plaatste me inderdaad voor nieuwe uitdagingen. Er moeten liedjes worden geschreven, er moet een choreografie worden bedacht én gefilmd. En zo'n zang- en dansnummer verplaats je niet zomaar even. Mijn bewegingsruimte was beperkter dan gewoonlijk.

Hoe kwam u erbij om de geweldige maar onbekende Karla Sofía Gascón te koppelen aan Avatar- en Marvel-ster Zoe Saldaña en popster Selena Gomez?
Audiard: In Mexico heb ik best veel transactrices opgezocht. Niemand kon me overtuigen. De voornaamste reden: ze schaamden zich te veel voor hun transitie en dat verstoorde hun spel, verhinderde hen om voluit te gaan. Ik voelde dat er iets wrong en kwam er geleidelijk aan achter dat ik ze te jong vond. Allemaal waren ze tussen de 25 en 30 jaar oud. Te mooi, te jong, te onervaren. Op een dag botste ik op basis van foto's op de Spaanse Karla Sofía Gascón, een openbaring. Ik wist onmiddellijk dat ik mijn Emilia Pérez gevonden had én dat ik me lelijk had vergist in de leeftijd van de personages. Dat moesten geen onervaren twintigers zijn, maar rijpere vrouwen met veel levenservaring. Ik heb toen het scenario moeten herschrijven, maar dat doe je met de glimlach als het een duidelijke verbetering is.

En Zoe Saldaña en Selena Gomez dan?
Audiard: Ik wilde Emilia Pérez omringen met bekende actrices. Het musicalgegeven dwong me om naar actrices te zoeken die kunnen zingen en dansen. Verschillende agenten in Hollywood raadden me Zoe Saldaña aan. Bij haar had ik dezelfde ervaring als bij Karla Sofía Gascón. Ineens vielen de puzzelstukjes op hun plaats. Ze is fantastisch, en het feit dat ze zwart is maakt het nog aannemelijker dat haar personage een hard leven achter de rug heeft. Die huidskleur is een sociale markering in Mexico.
Selena Gomez was het snelst gecast. Ik ontmoette haar in New York en op een kwartier was het bedisseld. Ik wilde haar om fotogenieke redenen, om haar persoonlijkheid en om haar fragiliteit. Ze lijkt iemand die je in je armen wilt nemen, maar doe dat niet zomaar, want tegelijkertijd is ze een heel vinnig beestje.

Emilia Pérez spreekt over kartelgeweld en het absurd hoge aantal verdwijningszaken in Mexico. Maar, zoals u daarnet zelf aangaf: u bent geen Mexico-expert. Hoe dribbelt u daar voorbij?
Audiard: Ik ben niet goed van al die verdwijningen. Ik kan er niet rustig over praten. Ik begrijp dat het delicaat is om als Fransman over Mexico's problemen te beginnen, maar delicaat is niet onmogelijk. Ik maak bewust géén documentaire. Er zijn genoeg mensen die daar honderdduizend keer beter voor geplaatst zijn en het onderwerp door en door kennen. Idem voor het thema transidentiteit. Maar als onschuldige, niet-betrokkene kan ik misschien iets makkelijker een andere weg bewandelen en er een opera van maken. Voluit voor een dramatisch, kleurrijk epos gaan met zang- en dansnummers. Ik zou durven zeggen: als de tragedie te groot wordt, zing en dans ze dan.

Had u deze popopera twintig jaar geleden durven te maken? Won u mettertijd aan lef en zelfvertrouwen?
Audiard: Ik denk het wel. Hoewel ik niet meer zo jong was toen ik mijn eerste film regisseerde, heb ik een film of drie nodig gehad om uit te vissen hoe film werkt. Pas na Un prophète ging de zee voor me open. Sindsdien voel ik me erg vrij. Maar te veel zelfzekerheid is nergens goed voor. Ik schrijf nog steeds talloze scenarioversies. Ik wil alles uitgedokterd hebben voor we beginnen te draaien. Je moet voldoende vertrouwen hebben in het verhaal om geen schrik te krijgen wanneer de acteurs improviseren.

Hoeveel marge om te experimenteren en te improviseren gunt u zichzelf op de set?
Audiard: Veel. Dat is de paradox. Ik bedenk een zo precies mogelijke constructie om vervolgens alles op zijn kop te kunnen zetten. Tot afschuw van mijn omgeving, die dat vermoeiend vindt of vreest dat ik recht op de muur afloop.
Ik heb last van insomnia en heb de gewoonte om tijdens de middagpauze niet te eten maar te dutten. Tijdens die twintig minuten slaap schiet me het ene idee na het andere te binnen. Wanneer we dan opnieuw beginnen te filmen, wil ik plots van alles veranderen. Het resultaat is dat telkens als ik even ga dutten, de hele filmploeg de adem inhoudt.

Emilia Pérez speelt sinds deze week in de Brusselse zalen