De verdwenen geschiedenis van het Coudenbergpaleis: 'Een zoo onder het Koningsplein'

Historicus Vincenzo De Meulenaere dook voor zijn boek Coudenberg. Het verdwenen Versailles van België in de geschiedenis van een van Europa’s invloedrijkste residenties. BRUZZ sprak met de auteur over het politieke belang van het Brusselse Coudenbergpaleis, de mysterieuze ondergang ervan en de urban legend van een ontsnapte beer in Brussel.

Vincenzo De Meulenaere dook een jaar lang in de verborgen geschiedenis van het verdwenen Coudenbergpaleis dat ooit aan het Koningsplein in Brussel-Stad lag. Hij puurde er een boek uit vol nieuwe verhalen, historische passages en sappige weetjes.

Wat fascineert u zo aan het Coudenbergpaleis?

De Meulenaere: Als historicus heb ik altijd een interesse gehad in oude vorstenresidenties. Met het Coudenbergpaleis kwam ik voor het eerst in contact tijdens de research voor mijn masterthesis. Sindsdien heb ik het niet meer losgelaten.

Waarom besloot u er een boek aan te wijden?

De Meulenaere: Veel mensen weten niet dat er ooit zo’n gigantisch en invloedrijk paleis in Brussel lag. En ondanks dat het in 1731 afbrandde, spreekt het nog steeds tot de verbeelding. Ik wil met mijn boek het paleis tot bij de mensen brengen: Coudenberg. Het verdwenen Versailles van België brengt de geschiedenis op een toegankelijke manier tot leven.

In de titel vergelijkt u het Brussels paleis met het Franse Versailles. Wat maakte het gebouw zo bijzonder?

De Meulenaere: De Europese geschiedenis kwam samen in het Coudenbergpaleis. Het paleis was onlosmakelijk verbonden met alle grote figuren uit die tijd en er vonden veel historische gebeurtenissen plaats, zoals de troonsafstand van Karel V.

Ook was de prestigieuze residentie geliefd bij de upper class van toen. De grootste Europese leiders en adel verbleven er, zoals Margaretha van Parma en Filips de Goede.

Ook architecturaal was het paleis indrukwekkend.

De Meulenaere: Het Coudenbergpaleis stond bekend om zijn grandeur en zowel de zalen in het paleis als de tuinen errond trokken internationaal aandacht. Veel Europese vorsten keken er met jaloezie naar. Kunstschilder Albrecht Dürer noemde de tuinen er zelfs ‘de hemel op aarde’. Ook de kapel, gebouwd door Karel V, werd geprezen als een monumentale parel.

Had het paleis nog bestaan, dan was het ongetwijfeld UNESCO-werelderfgoed geweest.

Lees verder onder de foto.

Tijdens uw onderzoek stootte u op enkele verrassende verhalen. Welke blijft u het meest bij?

De Meulenaere: Misschien is het interessantste wel het mysterie rond het einde van het paleis. Nadat het in 1731 afbrandde, ontstonden er verschillende theorieën over de oorzaak van de brand. Er werd een onderzoek ingesteld en de ruïnes bleven jarenlang onaangeraakt.

Volgens de officiële versie ontstond de brand in de paleiskeuken, waar een pot confituur zou zijn aangebrand. Maar volgens geruchten startte de brand eigenlijk in het appartement van de landvoogdes, door omgevallen kaarsen. Omdat zij zo’n invloedrijk persoon was, lag het politiek natuurlijk moeilijk om haar verantwoordelijk te stellen.

Zeker is dat er die nacht een stuk Brusselse, vaderlandse en Europese geschiedenis in vlammen opging.

Duiken er vandaag nog nieuwe elementen van het Coudenbergpaleis op?

De Meulenaere: De meesten zijn weg, maar af en toe duikt er nog een stukje van het paleis op in Brussel. Bij de werken op het Koningsplein vorige zomer werden er bijvoorbeeld restanten van de Aula Magna, de grote zaal, gevonden.

En een beetje verderop, in het huidige koninklijk paleis is er een best symbolische link. In de antichambre van het koninklijk paleis hangt een immens portret van Karel V. De man die ooit ronddwaalde in het oude paleis en van daaruit over Brussel regeerde, pronkt vandaag dus nog steeds in het nieuwe.

In uw boek neemt u ook enkele legendes rond het paleis onder de loep. Zo is er eentje over een loslopende beer in Brussel.

De Meulenaere: Daarvoor moeten we terug naar de 14e – 16e eeuw. Het Coudenbergpaleis had toen een zoo. Dat een van de beren ontsnapte en ronddoolde door Brussel, is eerder een urban legend, maar het illustreert wel het belang van het paleis in de geschiedenis.

Was het in die tijd bijzonder om een dierentuin in de stad te hebben?

De Meulenaere: In die tijd was een zoo een symbool van rijkdom en veel paleizen hadden er een. Maar de dierentuin in Brussel was bijzonder door het aantal en de soorten dieren die er zaten en door de prachtige tuinen met fonteinen.

De Bourgondiërs startten de zoo en doordat ze een immens rijk hadden, kwamen ze gemakkelijk aan exotische dieren. Zo vond je in de tuinen rond het paleis zowel beren, struisvogels als leeuwen. Een ander weetje: Karel V, die jaren in het paleis verbleef, was als kind gek op de leeuwen.

De site waar uw boek zich afspeelt, is vandaag nog steeds te bezoeken, onder de grond weliswaar. Een aan te raden uitstap voor uw lezers?

De Meulenaere: Absoluut. De bedoeling van het boek is om de indrukwekkende geschiedenis van het Coudenbergpaleis nieuw leven in te blazen. Met wat verbeelding zie je de volledige geschiedenis in de ruïnes. Ik raad iedereen een bezoek aan de site aan.

Coudenberg. Het verdwenen Versailles van België, Vincenzo De Meulenaere, 35 euro, Borgerhoff & Lamberigts