Met August Vermeylen op stap in bezet Brussel: 'Hij was een rasecht ketje'

Als historicus is Hans Vandevoorde verbonden aan de VUB en de UGent. Dat bracht hem dicht in de buurt van August Vermeylen (1872-1945) - de legendarische leider van de Vlaamse beweging, socialistische senator, kunsthistoricus en schrijver die aan de ULB doceerde en tevens de eerste rector was van de Rijksuniversiteit Gent.

Met Stil Verzet schreef Vandevoorde een gedetailleerde biografie van Vermeylen, gebaseerd op dagboeken en andere egodocumenten van Vermeylen en zijn entourage over de oorlogsjaren van 1939 tot 1945, die ook zijn laatste levensjaren waren.

Sommigen kennen misschien het Vermeylenfonds, maar wie was August Vermeylen eigenlijk?
Hans Vandevoorde: Vermeylen was voor de Tweede Wereldoorlog een van de leidende figuren van de Vlaamse Beweging. Maar hij was ook een rasecht ketje dat heel zijn leven in Brussel heeft gewoond. Als professor kunstgeschiedenis doceerde hij eerst aan de ULB en dan aan de Rijksuniversiteit Gent, waar hij in 1930 de eerste rector werd van de vernederlandste universiteit. Hij schreef ook romans, maar zijn betekenis ligt vooral in de stichting van het tijdschrift Van Nu en Straks aan het einde van de negentiende eeuw. In zijn geweldige, scherpe essays hekelde hij de flaminganten die alleen met taal bezig waren: voor hem was de Vlaamse zaak een sociale zaak. Hij wilde een verzoening van het individu met de gemeenschap, van het nationale met het internationale.

Vermeylen liet voor het eerst van zich horen als student vanaf 1890, en was senator tot 1939. Toch focust uw boek op zijn laatste levensjaren.
Vandevoorde: Stil verzet toont het dagelijks leven van een intellectueel in Brussel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bovendien laat het zien hoe iemand zijn innerlijke vrijheid probeert te vrijwaren door te lezen, te schrijven, te wandelen – zoals wij deden tijdens de coronacrisis. De Duitsers hadden hem verboden om nog een openbare functie uit te oefenen en dus leefde hij schijnbaar geïsoleerd. Hij ontsnapte aan dat isolement door zich in grotere en kleinere cirkels rond zijn huis in de Ukkelse Vuurkruidstraat - nu Roberts-Jonesstraat - te bewegen. Hij hield recepties voor een besloten kring van vrienden, ging zich in de bibliotheek warmen tijdens de barre winters, bezocht volop concerten en tentoonstellingen, en ging wandelen mevrienden: zowel met Franstaligen uit het ULB-milieu als met Nederlandstaligen uit de Vlaamse culturele elite.

Vermeylen was begaan met Brussel.
Hans Vandevoorde: Na de Eerste Wereldoorlog heeft Vermeylen zich als senator vooral ingezet voor het Brusselse onderwijs. Hij was in 1923 ook de stichter van de Vlaamse Club, waarmee hij de aanwezigheid van Vlamingen in Brussel zichtbaar wilde maken. Hij was een flamingante belgicist en besefte al vroeg, in de jaren dertig, dat het land niet gesplitst kon worden omdat Brussel er was. De belangrijkste uitspraak van hem die ik voor dit boek opdiepte, was: ‘we moeten fanatiek zijn in de gematigdheid’.

Naar aanleiding van het boek gaat Hans Vandevoorde op 10 oktober om 14u in gesprek met Koen Aerts in het CegeSoma, Luchtvaartsquare 29. Organisatie Soma. in samenwerking met het AMVB.